Ταξίδι στις χαμένες πατρίδες, στις αλησμόνητες πατρίδες, των γιαγιάδων και των παππούδων μας, σε πόλεις και χωριά, που έχουν να διηγηθούν ιστορίες, να ταξιδέψουν το νου, να σκορπίσουν γεύσεις, χρώματα κι αρώματα της Ανατολής…
Αποστολή: Ντέπυ Χιωτοπούλου (hiotopoulou@gmail.com)
Στις δέκα το πρωί απογειώθηκε το αεροσκάφος της Ellinair από το αεροδρόμιο «Μακεδονία» της Θεσσαλονίκης και όταν οι δείκτες του ρολογιού έδειχναν έντεκα, οι ρόδες του είχαν κιόλας πατήσει στον διάδρομο του «Αντνάν Μεντερές» της Σμύρνης.
Μας υποδέχτηκε ο Μουράτ, ο ξεναγός μας που επί τέσσερις ημέρες θα μας ξεναγούσε σε όλα εκείνα τα μέρη που περιλάμβανε το ταξίδι, στη Σμύρνη, την Πέργαμο και το Ασκληπιείο, στο Αϊβαλί, αλλά και στα Βουρλά – εκεί όπου γεννήθηκε ο ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης-, στο Τσεσμέ και στα Αλάτσατα, στην μοναδική Αρχαία Έφεσο, στο Κουσάντασι και τέλος στο χωριό Κιρκιντζέ – ιδιαίτερη πατρίδα της Διδώς Σωτηρίου.
Ας ξεκινήσουμε από την αρχή: 17 χλμ. απέχει το αεροδρόμιο από το κέντρο της Σμύρνης, μια πόλη με πληθυσμό 3,5 εκατ. κατοίκους και με όλον το νομό να φτάνει σε πληθυσμό τα 5 εκατ. Πρόκειται για την τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Τουρκίας, με την Κωνσταντινούπολη να κατέχει την πρωτιά με 18 εκατ. κατοίκους και την Άγκυρα με 8 εκατ.
Διασχίσαμε τον Μπορνοβά, προάστιο της πόλης, και συνεχίσαμε για το Κορδελιό (Karsiyaka) – σ.σ. Απέναντι πλευρά σημαίνει- που μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα ήταν παραθεριστικό κέντρο της Σμύρνης. Θαυμάσαμε την περίφημη παραλία με τις κεντρικές πλατείες, είδαμε το κεντρικό παρθεναγωγείο, την περιοχή των Νοσοκομείων όπου σήμερα είναι η καινούργια Αγία Φωτεινή, την ιστορική προκυμαία, την παλιά Εθνική Τράπεζα (σ.σ. ένα ροζ κτίριο που σήμερα στεγάζει το υπουργείο Τουρισμού) και την παλιά εβραϊκή συνοικία.
Συνεχίσαμε προς το ιστορικό ασανσέρ ύψους 58 μ. που χτίστηκε το 1907 για την εξυπηρέτηση των κατοίκων της Άνω συνοικίας, το σπίτι του Ωνάση, το Ιωνικό Πανεπιστήμιο και τον Πύργο με το ρολόι μουσουλμανικής τεχνοτροπίας, χτισμένο το 1901 με το ύψος του να φτάνει τα 25 μ. στην Πλατεία της Βουλής (Konak Meydani) -το κέντρο της Σμύρνης, εκεί όπου εκτός του ρολογιού είναι συγκεντρωμένα δημοτικά κτίρια, ένα τζαμί, μερικά καφέ και βεβαίως αποτελεί σημείο συνάντησης για ντόπιους και όχι μόνο.
Η Konak αποτελεί και την είσοδο για το πολύβουο παζάρι της Σμύρνης –από κει ξεκινάει/καταλήγει η Anafartalar Caddesi-, το Kemeralti όπως το ονομάζουν οι ντόπιοι, ενώ σημείο επίσκεψης αποτελεί και η σκεπαστή αγορά Kizlaragasi Han με πληθώρα μαγαζιών.
Στην Konak και η προβλήτα των φεριμπότ, που συνδέουν το κέντρο της Σμύρνης με τα περίχωρα Karsiyaka, Bostanli, Bayrakli αλλά και βόρεια της προκυμαίας με το Passaport και το Alsancak.
Πέργαμος – Ασκληπιείο – Αϊβαλί
Η δεύτερη μέρα του ταξιδιού μας περιλαμβάνει την Πέργαμο και επίσκεψη στο Ασκληπιείο και στη συνέχεια στο Αϊβαλί και στα νησάκια που συνδέονται με τη στεριά με δρόμο, το Lale (σ.σ. Κρεμμύδι στα ελληνικά λόγω του σχήματος του) και το Alibey (σ.σ. Μοσχονήσι).
Ακολουθούμε πορεία βόρεια, περνάμε από Karsiyaka, Cigli, Menemen, έξω από τη Φώκαια (Foca), από Aliaga, και από κει μέχρι την Πέργαμο το τοπίο αλλάζει, και τα ελαιόδεντρα διαδέχονται χαμηλά σπιτάκια. Να σημειώσουμε, ότι στην Τουρκία υπάρχουν περί τα 80 εκατ. ελαιόδεντρα και η χώρα κατέχει την 6η θέση της παγκόσμιας παραγωγής με 190.000 τόνους.
Η Πέργαμος (Bergama) απέχει 105 χλμ. από τη Σμύρνη και εκεί θα επισκεφτούμε το Ασκληπιείο, το ιατρικό κέντρο που ίδρυσε ο Αρχίας, ένας κάτοικος της περιοχής, που έτυχε να βρεθεί και να θεραπευτεί στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου. Το Ασκληπιείο είναι προγενέστερο του Γαληνού (131 – 210 μ.Χ.) ενός γιατρού της εποχής που γεννήθηκε και έζησε στην Πέργαμο. Στην εποχή του η ιατρική σχολή της Περγάμου απέκτησε αίγλη, το δε έργο του αποτέλεσε τη βάση όλης της Δυτικής ιατρικής μέχρι τον 16ο αιώνα.
Για την ιστορία, η Πέργαμος χρωστά την ευημερία της στο Λυσίμαχο, το στρατηγό του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που στάθηκε η αιτία για την πτώση του.
Στην Πέργαμο, εκτός από το Ασκληπιείο είναι και η Κόκκινη Βασιλική – ο Ιωάννης αναφέρει στην Αποκάλυψη ότι ο ναός ήταν μια από τις εφτά εκκλησίες της Αποκάλυψης-, το αρχαιολογικό μουσείο καθώς και η Ακρόπολη με τη Βιβλιοθήκη, του ναό του Τραϊανού, το θέατρο, τα ερείπια του ναού του Διονύσου, τη βάση και τα σκαλοπάτια του Βωμού του Δία (σ.σ. όλος ο ναός βρίσκεται στο μουσείο της Περγάμου στο Βερολίνο) κ.ά.
Αφήνουμε πίσω μας την Πέργαμο και διασχίζουμε άλλα 60 χλμ. βορειότερα, και φτάνουμε στο Αϊβαλί. Πρώτα όμως κάνουμε ένα γρήγορο πέρασμα από τα δυο κατοικημένα νησάκια, το Lale και το Alibey, το Μοσχονήσι δηλαδή. Όμορφα πετρόχτιστα σπίτια, στενά δρομάκια, μοτέλ και συμπαθητικοί ξενώνες, ψαροταβέρνες μπροστά στη θάλασσα είναι το σκηνικό στο Μοσχονήσι με θέα στο Αϊβαλί (σ.σ. στο Μοσχονήσι φτάνετε και με τα καραβάκια που ξεκινούν από την προκυμαία του Αϊβαλιού).
Εκεί, όπου είναι και η επόμενη στάση μας, στις παλιές Κυδωνιές, μια πόλη με 40.000 κατοίκους, που μεταξύ άλλων, παράγουν ελαιόλαδο και σαπούνι από ελιά. Γενέτειρα του Φώτη Κόντογλου και του Ηλία Βενέζη, στο Αϊβαλί, μέχρι το τέλος του Α’ Παγκόσμιου πόλεμου κατοικούσαν ελληνικοί πληθυσμοί. Η προκυμαία του Αϊβαλιού είναι γεμάτη βάρκες και φεριμπότ, εκεί και το καφενείο του Κανελλού ενώ στα λιθόστρωτα δρομάκια πάνω από την προκυμαία, έχει σπίτια παραδοσιακά, άλλα αναπαλαιωμένα, άλλα ερειπωμένα και εγκαταλελειμμένα. Εκεί και οι εκκλησίες του Αγίου Ιωάννη, των Ταξιαρχών και του Αγίου Γεωργίου (σ.σ. σώζεται το τέμπλο και ο άμβωνας), οι οποίες όμως από το 1924 έχουν μετατραπεί σε τζαμιά.
Βουρλά – Τσεσμέ – Αλάτσατα
Ξημερώνει Δευτέρα και αναχωρούμε για τη χερσόνησο της αρχαίας Ερυθραίας με πρώτο μας σταθμό τα Βουρλά (Urla), σε απόσταση 30 χλμ. από τη Σμύρνη. Κατευθυνόμαστε στη Σκάλα Βουρλών (4 χλμ.) και εκεί θα δούμε το σπίτι του ποιητή μας Γιώργου Σεφέρη, ο οποίος γεννήθηκε στα Βουρλά και στη Σκάλα είχαν παραθεριστικό σπίτι. Σήμερα το σπίτι του λειτουργεί ως ξενώνας.
Να σημειώσουμε ότι κοντά στα Βουρλά βρίσκεται και η ιωνική πόλη Κλαζομενές.
Επόμενος σταθμός το Τσεσμέ (80 χλμ. από Σμύρνη) που το όνομά του σημαίνει κρήνη, η αρχαία Κύσος, μια πόλη με πληθυσμό που φτάνει τις 25.000 κατοίκους, μαζί με τα περίχωρα, με μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες, μαρίνα γεμάτη ιστιοπλοϊκά σκάφη, εστιατόρια, ζαχαροπλαστεία και καφέ, με φόντο τα σκάφη, μαγαζάκια με είδη λαϊκής τέχνης και σουβενίρ κ.ά.
Τελευταίος προορισμός τα Αλάτσατα, ένας αμιγώς ελληνικός οικισμός, με αρχιτεκτονική και χρώμα που θυμίζει…ελληνικό νησί. Μύλοι, λιθόστρωτα δρομάκια, μαγαζιά, εστιατόρια, η εκκλησία των Εισοδείων της Θεοτόκου, κ.ά. είναι το σκηνικό στα Αλάτσατα, που το καλοκαίρι επικρατεί το αδιαχώρητο.
Έφεσος – Κουσάντασι – Κιρκιντζές
Τελευταία μέρα του ταξιδιού μας και δεν μπορούμε παρά να μην επισκεφτούμε τη μεγαλύτερη πόλη της αρχαίας Ιωνίας, τον τόπο λατρείας της Κυβέλης – της θεάς της γονιμότητας στην Ανατολία- η οποία στους ιωνικούς χρόνους ονομάστηκε Άρτεμις και προς τιμήν χτίστηκε ένας υπέροχος ναός (σ.σ. τον έκαψαν και έκτισαν το Αρτεμίσιο). Την Αρχαία Έφεσο!
Με νότια κατεύθυνση από τη Σμύρνη φτάνουμε στην Έφεσο (80 χλμ.) και εκεί θα επισκεφτούμε τον αρχαιολογικό της χώρο. Η Αρχαία Έφεσος είναι χτισμένη στο ομορφότερο κομμάτι της δυτικής Ανατολίας και κάποτε υπήρξε η μεγαλύτερη πόλη της αρχαίας Ιωνίας. Μια πόλη που στην περίοδο της ακμής της φιλοξενούσε 250.000 κατοίκους και 100.000 δούλους. Εδώ υπήρχε ο περίφημος ναός της Αρτέμιδος, ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου, εδώ ήρθε το 54 μ.Χ. ο Απόστολος Παύλος και έμεινε για τρία χρόνια.
Τρεις είναι οι πύλες για την είσοδο στην Έφεσο, η πύλη της Μαγνησίας πάνω στην οδό του Σπιτιού της Μητέρας Παναγίας, του Κορησού (σ.σ. δεν έχει ακόμη ανακαλυφθεί) και του Λιμανιού.
Στο 1/3 της αρχαίας πόλης που είναι ανασκαμμένο θα δούμε το Βουλευτήριο, το Πρυτανείον που υπήρξε το θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο της Εφέσου, θα περπατήσουμε την οδό Κουρητών η οποία φτάνει μέχρι την πλατεία μπροστά στην εντυπωσιακή βιβλιοθήκη του Κέλσου, την τρίτη μεγαλύτερη του κόσμου (σ.σ. η πρώτη είναι στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και η δεύτερη στην Πέργαμο). Ο Κέλσος ήταν ο Ρωμαίος κυβερνήτης της Μικρά Ασίας στις αρχές του 2ου αιώνα π.Χ., στη δε βιβλιοθήκη φυλάσσονταν κάποτε 12.000 πάπυροι σε κοιλώματα στους τοίχους. Συνεχίζοντας στη Μαρμάρινη οδό καταλήγουμε στο Μέγα Θέατρο, το τρίτο μεγαλύτερο, με 25.000 θέσεις.
Αφήνουμε πίσω μας με εξαιρετικές εντυπώσεις την Αρχαία Έφεσο, κάνουμε στάση στο Κουσάντασι (20 χλμ.) – Νησί των Πουλιών σημαίνει- το οποίο έχει εξελιχθεί σε σύγχρονο τουριστικό θέρετρο, που καθημερινά δέχεται πολλά κρουαζιερόπλοια. Η μαρίνα του διαθέτει 400 θέσεις ελλιμενισμού σκαφών ενώ τα δυο τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί καλόγουστα εμπορικά καταστήματα. Στο παζάρι, τέτοια εποχή αρκετά καταστήματα είναι κλειστά (σ.σ. έκλεισαν για σεζόν), πολλά όμως είναι ανοιχτά, ενώ στα εστιατόρια θα γευτούμε τουρκικές γεύσεις όπως ντονέρ, κεμπάπ, κιοφτέ κ.ά.
Τελευταίος μας σταθμός το γραφικό χωριό Κιρκιντζέ (Sirince), χτισμένο σε υψόμετρο 350 μ. Αμιγώς ελληνικό χωριό, ιδιαίτερη πατρίδα της Διδώς Σωτηρίου (σ.σ διαβάζοντας τα ‘Ματωμένα Χώματα’ ταξιδεύουμε νοερά στο Κιρκιντζέ). Λιθόστρωτα καλντερίμια, μαγαζάκια με ντόπιο κρασί που παράγουν οι κάτοικοι, αλλά και κατσικίσιο τυρί, ελαιόλαδο και τα παράγωγά του (σαπούνια, κρέμες, καλλυντικά κ.ά.), υφαντά κ.ά., ξενώνες και ταβερνεία είναι το σκηνικό στο Κιρκιντζέ.
Εντυπωσιακό και το παλιό σχολείο στην είσοδο του χωριού το οποίο σήμερα λειτουργεί ως εστιατόριο. Μια πίτα με σπανάκι και τυρί που φτιάχνουν οι κυρίες του χωριού και ψήνουν στον ξυλόφουρνο (η λεγόμενη gozleme) και παίρνουμε το δρόμο της επιστροφής. Το αεροσκάφος απογειώνεται στις οκτώ το βράδυ και στις εννιά επιστρέφουμε στα πάτρια εδάφη!
* Η αποστολή μας πραγματοποιήθηκε με την αεροπορική εταιρία Ellinair και διοργανωτής ήταν ο ταξιδιωτικός όμιλος «Μουζενίδης» τον οποίο και ευχαριστούμε!
Tips
- Η περιοχή Alsancak στη Σμύρνη βρίθει από μπαράκια και κλαμπάκια. Ο πεζόδρομος Kibrissehitleri Caddesi με τη νεολαία να πηγαινοέρχεται είναι γεμάτος ζαχαροπλαστεία, ταχυφαγεία για doner, kebap, kofte κ.ά., πλανόδιους για μύδια ντολμά, εστιατόρια κ.ά.
- Τα κάθετα δρομάκια είναι γεμάτα κόσμο, όπου στα παλιά χιώτικα σπίτια σήμερα λειτουργούν μπαράκια. Στην Kordon λειτουργούν κομψά εστιατόρια για ψάρια και θαλασσινά.
- Κατά την παραμονή σας στη Σμύρνη αξίζει να επισκεφτείτε και τα τουρκικά λουτρά (χαμάμ). Στην παλιά αγορά λειτουργεί το Sifali Lux Hamami (Anafartalar Caddesi Mezarlikbasi) ενώ γνωστά είναι και το Karatas Hamam (360 Sokak 10, τηλ. 4252093) κοντά στο Konak.
- Για διαμονή λειτουργούν γνωστές αλυσίδες ξενοδοχείων όπως το Hilton με 32 ορόφους, και θέα στην πόλη και στη θάλασσα (izmir.hilton.com),
- το Movenpick στην πλατεία Cumhuriyet με 185 δωμάτια και όλα τα κομφόρ (www.moevenpick-hotels.com/izmir), το Swissotel Buyuk Efes το μεγαλύτερο ξενοδοχείο της Σμύρνης και το πολυτελέστερο με 402 δωμάτια, σπα 5.500 τ.μ., εξωτερική και εσωτερική πισίνα, 4 μπαρ και εστιατόρια (εκπληκτικό το Sky Bar με την απίστευτη θέα ενώ το εστιατόριο Aquarium με την θαλασσινή του διακόσμηση και τα παράθυρα με νερό από τις πισίνες σερβίρει νοστιμότατα θαλασσινά και ψάρια υπό τους ήχους ελληνικής και τουρκικής μουσικής. Αξίζει να σημειώσουμε, ότι τη βραδιά που βρεθήκαμε η αποστολή τραγουδούσε ελληνικά τραγούδια ο Evrim Atesler, η γιαγιά του οποίου ζει στη Νέα Μηχανιώνα. «Τραγουδάω ελληνικά αλλά δεν μπορώ να μιλήσω» μας είπε, ο οποίος στο τέλος έριξε και τη ζεμπεκιά του! Στα must του ξενοδοχείου και τα 800 έργα τέχνης, το κάθε ένα μοναδικό (www.swissotel.com/izmir).
- Ευρύχωρα και τα δωμάτια του Hilton Double Tree ενώ για οικονομικότερη επιλογή το 4άστερο Kaya Prestige με ευρύχωρα δωμάτια και όλες τις ανέσεις, σε κεντρικό σημείο της Σμύρνης (www. kayaprestige.com.tr).
- Εκτός από την πλατεία Konak Meydani, άλλη κεντρική πλατεία είναι η Cumhuriyet Meydani, λίγο μετά το Passaport, με το άγαλμα του έφιππου Ατατούρκ.
- Σε κοντινή απόσταση από την Konak Meydani βρίσκεται η αφετηρία των λεωφορείων. Το νούμερο 33 φτάνει στο Kadifekale, το «Βελούδινο Οχυρό», το οποίο είναι σκαρφαλωμένο στο όρος Πάγος, στον Πάνω Μαχαλά της Σμύρνης. Το οχυρό χτίστηκε τον 4ο αιώνα π.Χ. από τον Λυσίμαχο, διάδοχο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Εκεί, στο Kadifekale, ο Μέγα Αλέξανδρος επανίδρυσε τη Σμύρνη στο κέντρο της σύγχρονης πόλης. Από κει πάνω η θέα προς την πόλη, τον κόλπο της και τη γύρω περιοχή είναι μοναδική!
- Η κατασκευή της προκυμαίας της Σμύρνης ξεκίνησε το 1867. Εκεί συγκεντρώνονταν το πολύβουο πλήθος στις ώρες της κοινωνικής συναναστροφής, μεγαλέμποροι και εργάτες, μεσαίοι επαγγελματίες και άνθρωποι του μόχθου. Η θαυμαστή προκυμαία είχε την ονομασία Κε και εκτείνεται, νότια από το παλιό διοικητήριο (Konak) μέχρι την Πούντα (Alsancak Αλ Σατζάκ) στο βόρειο άκρο. Η θαυμαστή λιθόστρωτη προκυμαία τεσσάρων περίπου χιλιομέτρων με τους χαρακτηριστικούς της φοίνικες αλλά και αρκετή κίνηση από αυτοκίνητα, λούζεται στο φως με κτίρια νέα και παλιά, και πληθώρα καφέ και εστιατορίων που σφύζουν από ζωή, όλες τις ώρες της ημέρας. Το Passaport αποτελεί αλλοτινό εμπορικό κέντρο της Σμύρνης, εκεί κοντά είναι και το ροζ κτίριο που μέχρι το 1922 στέγαζε την τράπεζα της Ελλάδος.
- Για την ιστορία, ο μεγάλος ξεριζωμός, η ελληνική τραγωδία, η μεγάλη σφαγή του ελληνικού και αρμενικού πληθυσμού από τους Τούρκους, έγινε το Σεπτέμβριο του 1922, που συνοδεύτηκε και από την πυρπόληση της πόλης. Η φωτιά κατέκαψε 30.000 σπίτια στο κέντρο της Ελληνικής συνοικίας – σημερινό Kulturpark, πάρκο και εκθεσιακό κέντρο της Σμύρνης πάνω από το σιδηροδρομικό σταθμό Basmane- αλλά και σπίτια στην προκυμαία. Μονάχα η μουσουλμανική και η εβραϊκή συνοικία δεν κάηκαν από τη φωτιά που διήρκεσε από τις 13 ως τις 17 Σεπτεμβρίου του 1922.
Info
- Το νόμισμα της Τουρκίας είναι η τουρκική λίρα με την ισοτιμία να είναι 1 ευρώ = 3,08 TL. Η ώρα είναι ίδια με της Ελλάδας. Η είσοδος για το Ασκληπιείο στην Πέργαμο είναι 20 TL ενώ για τον αρχαιολογικό χώρο στην Έφεσο 30 TL.
- Η Σμύρνη μέχρι πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, αριθμούσε 370.000 κατοίκους εκ των οποίων 165.000 ήταν Έλληνες, 80.000 Οθωμανοί Τούρκοι, 55.000 Εβραίοι, 40.000 Αρμένιοι, 6.000 Λεβαντίνοι (Άγγλοι, Γάλλοι, Ιταλοί) και 30.000 διάφοροι άλλοι ξένοι. Επικρατούσα γλώσσα ήταν η ελληνική, εκ της οποίας η πόλη είχε ένα καθαρό ελληνικό χρώμα με σχετικά ανεπτυγμένο εμπόριο και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
- Το αεροδρόμιο της Σμύρνης απέχει 17 χλμ. νότια της πόλης. Ο σταθμός των λεωφορείων απέχει 6 χλμ. Κωδικός κλήσης της Τουρκίας είναι το 0090 και της Σμύρνης 232.
