Τι και αν, αυτό το ιδιόμορφο καλοκαίρι, λόγω κορονοϊού, ο τουρισμός έκανε βουτιά’ στο μικρό κυκλαδονήσι, στις Μικρές Κυκλάδες, όλος ο κόσμος, ντόπιοι και τουρίστες, έμειναν ευχαριστημένοι!
Κείμενο + φωτ.: Ντέπυ Χιωτοπούλου (hiotopoulou@gmail.com)
«Το κύμα» σημείο συνάντησης στο Σταυρό, στο λιμάνι της Δονούσας’ όλοι θα περάσουν από κει, από νωρίς το πρωί μέχρι αργά το βράδυ.
«Το κύμα» καφενείο – ταβερνείο – παντοπωλείο της κυρά Βαγγελιώς και του Νικήτα.
«Δόξα τω Θεώ, παιδάκι μου, τα πήγαμε μια χαρά!» μου λέει η κυρά Βαγγελιώ καθισμένη στο εσωτερικό του μαγαζιού της, που λειτουργεί χειμώνα καλοκαίρι. «Όμως, άλλο τέτοιο Πάσχα, να μην ξαναζήσουμε, παιδί μου» γυρνάει την κουβέντα στην δύσκολη περίοδο της καραντίνας, ακόμη και σε έναν τόπου που κατοικείται μόνιμα από 150 ανθρώπους.
Η Δονούσα φέτος, από τουριστικής άποψης, τα πήγε περίφημα, γεγονός που το επιβεβαιώνουν οι κάτοικοι και επιχειρηματίες του νησιού. «Ξεκινήσαμε τουριστικά τον Ιούλιο, είχαμε τον περιορισμό των καταλυμάτων μέχρι τις 15 Ιουνίου, από εκεί και έπειτα άρχισαν δειλά δειλά οι μόνιμοι Έλληνες, οι θαμώνες του νησιού, και μετά άρχισαν οι ξένοι από αρχές Ιουλίου, όταν απελευθερώθηκαν οι πτήσεις» λέει στο debbiestravel.gr ο Δημήτρης Πράσινος αντιδήμαρχος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων με αρμοδιότητες για τη Δονούσα.
Αρχικά ο Ιούλιος ήταν συγκρατημένος, «από τις 20 Ιουλίου η Δονούσα τουριστικά πήγε πάρα πολύ καλά. Ο Αύγουστος ήταν φανταστικός μήνας και όλο το νησί έμεινε ευχαριστημένο, δωμάτια, εστιατόρια, επιχειρήσεις, φούρνος, όλοι» αναφέρει ο κ. Πράσινος προσθέτοντας ότι ακόμη και για τους ίδιους η τόσο καλή πορεία «ήταν μάλλον έκπληξη, με όλα αυτά που ακουγόταν και από τις ακυρώσεις που είχαμε από τους Ευρωπαίους, ήμασταν λίγο συντηρητικοί. Και με λίγο φόβο, μην τυχόν είχαμε κάποιο κρούσμα. Είχαμε και το ιατρείο μας με όλα τα υγειονομικά υλικά, τελικά μας βοήθησε η τύχη» συμπληρώνει.
Έρχονταν νεαροί και τώρα κάνουν διακοπές με τα εγγόνια τους
Ο τουρισμός στη Δονούσα, σε ποσοστό 70%, είναι επαναλαμβανόμενοι πελάτες. Όπως μας εξηγούν οι κάτοικοι και επιχειρηματίες στο νησί, τα καταλύματα, και ειδικά τα μεγάλα, τα οικογενειακά, από χρόνο σε χρόνο, τα περισσότερα είναι κλεισμένα.
«Έχουμε (και) οικογενειακό τουρισμό, και Έλληνες και Ευρωπαίους, για παράδειγμα Ιταλοί και Γερμανοί ερχόταν νεαροί και τώρα έρχονται με τα εγγόνια τους. Έχουμε πολλές τέτοιες περιπτώσεις, όπως και οι Σκανδιναβοί που είναι πολυμελείς οικογένειες» λέει στο debbiestravel.gr ο αντιδήμαρχος Δονούσας και τέως πρόεδρος του νησιού Δημήτρης Πράσινος, ο οποίος και ανέλαβε χρέη ξεναγού στον αγαπημένο του τόπο.
Τα δύσκολα χρόνια
Δώδεκα χιλιόμετρα απέχει ο Σταυρός μέχρι τον πιο απομακρυσμένο οικισμό του νησιού, την Καλοταρίτισσα. Δώδεκα χιλιόμετρα σε ασφαλτωμένο δρόμο με υπέροχη θέα στο Αιγαίο, την Κέρο, την Αμοργό, τις Μάκαρες (ή Μακάρες) – τα ακατοίκητα νησάκια ανατολικά της Νάξου. Ή 1 ώρα και 15 λεπτά με τα πόδια από το σηματοδοτημένο μονοπάτι.
«Εμένα αυτές οι δουλειές με ευχαριστούνε» μου λέει ο Δημήτρης Πράσινος, ξεναγώντας με στο νησί, και περνώντας από την εγκαταλειμμένη Μεσαριά (ή Χαραυγή), πιο πέρα το Μερσίνι με την ομώνυμη πηγή, το αιωνόβιο πλατάνι και το εκκλησάκι της Αγίας Σοφίας, από την τοποθεσία Μοσχονάς που κάποτε, μέχρι το 1985, ευδοκιμούσαν αμπελώνες αλλά στις μέρες μας έχουν απομείνει μονάχα 2-3.
«Εγώ εδώ στη Δονούσα έχω ζήσει δύσκολα και τραγικά χρόνια, όπως και η Μαρία, να έρχεσαι από 6 χρονών παιδάκι στο σχολείο, πρωί βράδυ με τα πόδια, στο Σταυρό, μόνο αυτό φτάνει, τίποτα άλλο» μου διηγείται ο Δημήτρης Πράσινος. Τότε, παιδιά, κάνανε τη διαδρομή σε 45-50 λεπτά, το δε ηλεκτρικό ρεύμα στην Καλοταρίτισσα πήγε το 2000, «μέχρι τότε, με λάμπες ήμασταν» (σ.σ. Στο Σταυρό το ηλεκτρικό ρεύμα πήγε το 1981).
Εδώ να σημειώσουμε, ότι σχετικά με τους οικισμούς που προαναφέραμε, η μεν Μεσαριά ήταν το βιομηχανικό χωριό της Δονούσας, εκεί ήταν και τα ‘γυφταριά’ – τα καμίνια που έφτιαχναν τα γεωργικά εργαλεία (αξίνες, τσάπες, δικέλλια κ.ά.). Στις μέρες μας σπίτια παλαιά αναπαλαιώνονται, κάνουν προσπάθειες να ενταχθούν σε επιδοτούμενα προγράμματα για τη μετατροπή τους σε ενοικιαζόμενα, και σιγά σιγά το χωριό ξεκινάει να έχει και πάλι ζωή. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι ο ξενώνας «Dimitrakis Guesthouse» του Δημήτρη, ο οποίος με πολύ προσωπική εργασία μετέτρεψε τα πατρικά των παππούδων του. Αποτελείται από τρία όμορφα κυκλαδίτικα σπιτάκια που ατενίζουν το Αιγαίο, και όπως μαθαίνουμε έχει γίνει αίτηση για επιδοτούμενο πρόγραμμα, ωστόσο, μέχρι στιγμής, δεν έχει εγκριθεί.
Το δε Μερσίνι έχει δυο ταβέρνες, «Το Τζι Τζι» και «Η κόρη του Μιχάλη» που ωστόσο φέτος λόγω της ιδιόμορφης σεζόν η Κούλα δεν την άνοιξε.
Η γηραιότερη κάτοικος Δονούσας
Δεν είναι άλλη από τη γιαγιά Φανή, τη μοναδική κάτοικο της Καλοταρίτισσας, τον χειμώνα. Το καλοκαίρι το σκηνικό, αναμφίβολα αλλάζει. Μεταξύ άλλων, έρχεται η οικογένειά της, η κόρη της η Μαρία, τα εγγόνια της η Φανή και ο Γιώργος, ο γαμπρός της ο Θύμιος, που λειτουργούν την ταβέρνα «Ο Μήτσος» από το 2007.
«Τι έγινε κυρά Φανή, μονάχη μιλάς;» την ερωτάμε, συναντώντας την στην αυλή του σπιτικού της. «Ναι, μονάχη μιλώ» απαντά!
«Καλημέρα κυρία Φανή» της λέω, «Καλώς τα! Απαντά. Την είχα ξαναεπισκεφτεί, κατά την παραμονή μου στο νησί, πριν οκτώ χρόνια. «Δεν σε θυμούμαι κορίτσι μου, άκουσε να σου πω, εγέρασα’ Δημητράκη μου, τι κάνεις, είστε καλά, η οικογένεια;» πάντα με τον καλό λόγο η γιαγιά Φανή.
Η κυρία Ειρήνη, ντόπια η οποία όμως τον χειμώνα ζει στην Αθήνα, ήταν εκεί και τη βοηθούσε, σιδέρωνε, «να μπω γιαγιά Φανή να δω το σπιτικό σου;», «Έμπα κόρη μου μέσα, είναι η κουζίνα μας, δεν είναι σαν τις δικές σας, εδώ είναι η κουζίνα μου, είναι η κρεβατοκάμαρά μου, είναι όλο μου το νοικοκυριό» μου λέει η γιαγιά Φανή.
Μας τράταραν λουκούμι, μας ευχήθηκαν καλό χειμώνα και καλή τύχη, «γιαγιά Φανή, πόσο χρονών είσαι;», «Πόσο χρονών με κάνεις, εγώ τα έχω χαμένα» μου απαντάει η οποία γιαγιά Φανή η οποία έχει πιάσει τα 90, και περπατάει σιγά σιγά, και μαγειρεύει, και στην τουαλέτα πηγαίνει, και τις κότες ταΐζει.
«Να χαίρεσαι τα νιάτα σου, παιδί μου, στο καλό» μου είπε, αποχαιρετώντας την, εκεί στο ταπεινό της σπιτάκι στην Καλοταρίτισσα.
«Λέγαμε το νερό, νεράκι»
Άλλο ένα πρόβλημα που αντιμετώπιζε πριν μερικά χρόνια η Δονούσα, ήταν και η έλλειψη νερού. Με το σταγονόμετρο ξόδευαν νερό στην Καλοταρίτισσα, «λέγαμε το νερό, νεράκι» μου λέει χαρακτηριστικά η Φανή, εγγονή της γιαγιάς Φανής, ένα καταμεσήμερο την τελευταία ημέρα του Αυγούστου, στο ταβερνάκι τους «Ο Μήτσος».
«Φτιάξαμε τη δεξαμενή με ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα «Λειψυδρίας του 2004», στη Μεσαριά και στην Καλοταρίτισσα. Ήταν υδροδοτήσεις άνυδρων οικισμών» μου εξηγεί ο αντιδήμαρχος Δονούσας Δημήτρης Πράσινος, και έτσι τα τελευταία χρόνια το πρόβλημα της λειψυδρίας έχει, αν όχι λυθεί, βελτιωθεί κατά πολύ. Όπως μου εξηγεί, στη Μεσαριά βρήκαν νερό και έγινε και γεώτρηση και γεμίζει ενώ στην Καλοταρίτισσα δεν βρήκαν νερό, οπότε εκεί το νερό μεταφέρεται με σωλήνες, τους οποίους έκανε δωρεά η «Ομάδα Αιγαίου», η δε αντλία αποτελεί δωρεά της Ιεράς Μητρόπολης Θήρας, Αμουργού και Νήσων.
«Τις δυο πρώτες χρονιές, έστελνε ο δήμος Νάξου βυτίο από Νάξο ή Κουφονήσι, αλλά ήταν πρόβλημα, ειδικά το καλοκαίρι. Τώρα το πρόβλημα με το νερό έχει λυθεί, και για την Καλοταρίτισσα αλλά και για όλο το νησί, διότι δουλεύει η αφαλάτωση των 150 κυβικών» λέει στο debbiestravel.gr ο Δημήτρης Πράσινος προσθέτοντας ότι το έργο για αύξηση της αφαλάτωσης χρηματοδοτήθηκε φέτος από το δήμο Νάξου με 87.000 ευρώ, «το έργο το καθυστερήσαμε εμείς, διότι νομίζαμε ότι λόγω πανδημίας δεν θα ερχόταν κόσμος και είπαμε να ξεκινήσει από Σεπτέμβριο, Οκτώβριο» λέει, εξηγώντας ότι με την ολοκλήρωση του έργου, η ισχύς της αφαλάτωσης θα διπλασιαστεί στα 300 κυβικά, «οπότε γενικά είμαστε σε καλή μοίρα».
Στα έργα υποδομής προστίθενται και ο βιολογικός, ο οποίος, όπως ενημερωνόμαστε, δουλεύει άριστα τα τελευταία χρόνια. Επίσης, στη Δονούσα των 150 μόνιμων κατοίκων, εκ των οποίων οι περισσότεροι είναι νέοι (σ.σ. στο νησί υπάρχουν και 22-23 παιδιά που πηγαίνουν σχολείο – δημοτικό, γυμνάσιο, λύκειο) και ασχολούνται είτε με το ψάρεμα, είτε με τον τουρισμό, «κάτι κάνουν εδώ και είναι όλοι ευχαριστημένοι» όπως μας λένε, υπάρχει και μόνιμη γιατρός, η σύμβαση της οποίας λήγει τον Ιανουάριο του 2021. Μαθαίνουμε, δίχως να έχουμε συναντήσει την ίδια, ότι η ζωή στη Δονούσα της αρέσει και για αυτό το λόγο υπάρχει πιθανότητα παράτασης παραμονής της στο νησί.
Το λιμάνι και η ακτοπλοϊκή σύνδεση
Ο τουρισμός στη Δονούσα ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1990, είχε το δικό της τουρισμό, ωστόσο η τουριστική κίνηση εκτοξεύτηκε από τότε που μπήκαν στη γραμμή τα πλοία «Blue Star Ferries», περίπου από το 2008.
«Και παλαιότερα είχαμε συγκοινωνία, αλλά ήταν αβέβαιη, ξεκινούσες από τον Πειραιά και δεν ήξερες αν θα φτάσεις Δονούσα, ήταν η άγονη γραμμή. Το κανονικό δρομολόγιο ήταν 18-20 ώρες. Μια φορά έκανα 4 μέρες να φτάσω Πειραιά, με απαγορευτικά στη Νάξο και, και. Και τώρα μπαίνουμε στο Blue Star και σε 7,5 ώρες φτάνουμε Πειραιά, και λέμε «τι έγινε;»» μου διηγείται ο Δημήτρης Πράσινος.
Τα τελευταία 10 και πλέον χρόνια η ακτοπλοϊκή σύνδεση στη Δονούσα είναι πολύ ικανοποιητική. «Από τότε που έχουν μπει τα πλοία της ‘Blue Star’ είναι ο σωτήρας του νησιού, τον χειμώνα έχει τρία δρομολόγια από Πειραιά, και τέσσερα το καλοκαίρι, συν το γεγονός ότι έχουμε τρεις φορές την εβδομάδα τον «Σκοπελίτη», και μπορώ να πω ότι έχουμε όλες τις ημέρες συγκοινωνία, και μία φορά την εβδομάδα και από Σύρο με ταχύπλοο της Sea Jets» μου λέει ο κ. Πράσινος προσθέτοντας ότι τα δυο τελευταία χρόνια υπάρχει πρόβλημα εισιτηρίων, «και ειδικά φέτος, με την καραντίνα, και με τον περιορισμό πληρότητας στα πλοία, δεν υπήρχαν εισιτήρια για να έρθει ο κόσμος στη Δονούσα. Ειδικά τον Αύγουστο, το πρόβλημα ήταν οξύ. Και οι περισσότεροι πηγαίνανε Νάξο και ερχόταν με τον Σκοπελίτη» συμπληρώνει.
Μιλώντας για ακτοπλοϊκή σύνδεση και λιμάνια, ο αντιδήμαρχος Δονούσας Δημήτρης Πράσινος μας αναφέρει ένα πρόβλημα που θα αντιμετωπίσει το νησί μελλοντικά.
«Πρέπει να μεγαλώσει το λιμάνι, τα πλοία όλο και μεγαλώνουν, το «Πάτμος» της Blue Star ερχόταν οριακά, με κάποιον καιρό δεν μπορούσε να προσεγγίσει το λιμάνι. Αυτή τη στιγμή με το «Νάξος» και το «Πάρος» που είναι σχετικά μικρά πλοία, έρχονται γενικά άνετα. Θέλουμε μεγέθυνση του λιμανιού προς τη θάλασσα» αναφέρει.
*
-Ακύρωση πανηγυριών: Και αν ο Ιούλιος και ο Αύγουστος κινήθηκαν ανοδικά για τη Δονούσα, δεν ισχύει το ίδιο και για το Σεπτέμβριο. Όπως εξηγεί στο debbiestravel.gr ο αντιδήμαρχος Δονούσας Δημήτρης Πράσινος, «το Σεπτέμβριο δεν θα γίνουν τα τρία πανηγύρια, 14,15 και 17, του Σταυρού, του Αγίου Νικήτα και της Αγίας Σοφίας, και έτσι η κίνηση θα είναι περιορισμένη. Άλλες χρονιές μέχρι και 20 Σεπτεμβρίου είχαμε ξένους στο νησί», συν τους επισκέπτες που ερχόντουσαν και από τα γύρω νησιά για τα πανηγύρια.
-Ακύρωση Ορεινού Αγώνα Δονούσας: Επίσης, δεν θα πραγματοποιηθεί ο αγώνας ορεινού τρεξίματος «Γύρος της Δονούσας» που διεξαγόταν τα τρία τελευταία χρόνια, στα μέσα Οκτωβρίου. «Ανοίξαμε τη σεζόν με τον αγώνα, ερχόταν περίπου 300 άνθρωποι με τους συνοδούς, ήρθε ο κορονοϊός και μας έκοψε τα πόδια» λέει στο debbiestravel.gr η νεαρή Φανή από την ταβέρνα «Ο Μήτσος», η οποία όπως μας αποκάλυψε σκέφτεται πολύ σοβαρά να γίνει και εκείνη μόνιμος κάτοικος Δονούσας!
-Στη Δονούσα, ΔΕΝ υπάρχει βενζινάδικο, και για το λόγο αυτό δεν υπάρχει και κατάστημα ενοικίασης οχημάτων και μοτοποδηλάτων. «Τα τελευταία χρόνια που έρχονται όλο και περισσότερα αυτοκίνητα, ή είναι εφοδιασμένοι, ή έρχεται αραιά και που, μέσα στο καλοκαίρι, 3-4 φορές καράβι βυτίο από τη Νάξο» μας λέει ο κ. Πράσινος.
-Υπάρχουν 5 σηματοδοτημένα μονοπάτια, συνολικού μήκους 12,4 χλμ. Διαδρομή 1: Σταυρός – Κορυφή Πάππας – Καλοταρίτισσα (4,4 χλμ., 1 ώρα και 15 λεπτά), Διαδρομή 2: Κέδρος – Μεσαριά (1,1 χλμ., 10 λεπτά για Κέδρο, 40 λεπτά για Μεσαριά), Διαδρομή 3: Σταυρός – Μερσίνι – Πηγή Μερσινίου – Λιβάδι (2,8 χλμ., 1,20 ώρα – 1,45 ώρα), Διαδρομή 4: Κέδρος – Κάτω Μύλος – Βαθύ Λιμενάρι (2 χλμ., 50-55 λεπτά), Διαδρομή 5: Σταυρός – Λίμνη- Άσπρος Κάβος (2,1 χλμ., 40 λεπτά για Λίμνη, 1 ώρα για Άσπρο Κάβο).
-Στο νησί υπάρχουν δωμάτια για όλα τα βαλάντια. Διαθέτονται περί τις 600 κλίνες καθώς και καταλύματα τύπου Air BNB, με τιμές που για τον Ιούλιο ξεκινούσανε από 35-40 ευρώ, τον Αύγουστο 60 ευρώ το δίκλινο, ενώ για τα δίχωρα διαμερίσματα μεταξύ 80-90 ευρώ.
Οι ελεύθεροι κατασκηνωτές που συνήθιζαν να κατασκηνώνουν στο νησί (σ.σ. στην παραλία Κέδρος αλλά και στο Λιβάδι) φέτος, λόγω της ιδιόμορφης κατάστασης, υπάκουσαν, δεν κατασκήνωσαν, και όπως μαθαίνουμε δεν δημιουργήθηκε το παραμικρό πρόβλημα.
