Τρίτη γενιά, ο Μανώλης Σταγάκης, εξακολουθεί να μεταδίδει την τέχνη της κρητικής λύρας. Τον συναντήσαμε στην πόλη του Ρεθύμνου!
Αποστολή + φωτ.: Ντέπυ Χιωτοπούλου (hiotopoulou@gmail.com)
Ο πάγκος αυτός είναι φτιαγμένος πριν το 1940 από ξύλα κατράνι και κυπαρίσσι. Καλύπτει όλες τις βασικές λειτουργίες για τη δημιουργία μιας λύρας.
Ένας ξύλινος πάγκος στην είσοδο του εργαστηρίου – μουσείου του Μανώλη Σταγάκη, επί της οδού Χατζημιχάλη Γιάνναρη 45, στο Ρέθυμνο, προδίδει την ιστορία, το μεράκι, την αγάπη για την κρητική λύρα.
Τρίτη γενιά ο Μανώλης Σταγάκης, ξεκίνησε ο παππούς του, Μανώλης, το 1945, ο οποίος άνοιξε το οργανοποιείο στην οδό Δημακοπούλου, στη Μεγάλη Πόρτα. Εκεί, και όπου παρέμεινε έως το 1995, κατασκευάζοντας περισσότερες από 3.500 λύρες.
Δεύτερη γενιά, τα παιδιά του, ο Μιχάλης και ο Δημήτρης, και τρίτη γενιά, ο Μανώλης, ο οποίος το 1999 έστησε το δικό του εργαστήρι σε συνεργασία με το θείο του Δημήτρη. Μυημένος από πολύ μικρός ο Μανώλης στην οικογενειακή τέχνη, είχε φτιάξει σε ηλικία 17 ετών την πρώτη του λύρα.
Ο παππούς απεβίωσε το 2006, σε ηλικία 92 ετών, το δε εργαστήρι που βρίσκεται σήμερα, ο εγγονός, Μανώλης, μεταφέρθηκε το 2010 στο κτήριο το οποίο υπήρξε σπίτι του παππού.
Λύρα από κατράνι
Ξύλο από κατράνι (κέδρος Λιβάνου) χρησιμοποιεί ο Μανώλης για το καπάκι της λύρας, «πρόκειται για ξύλο 400 χρόνων που το βρίσκουμε σε δοκάρια στα παλιά σπίτια του Ρεθύμνου» εξηγεί ο Μανώλης.
Είναι αυτό που επηρεάζει άμεσα στον ήχο του οργάνου, «το ηχόχρωμα είναι αυτό που μας διαφοροποιεί, το οποίο εξαρτάται από τα υλικά που θα χρησιμοποιήσουμε, και από το σχήμα» λέει ο τρίτης γενιάς οργανοποιός Μανώλης Σταγάκης λέγοντας χαρακτηριστικά «το σχήμα της λύρας είναι σαν ένα δάκρυ, σαν σταγόνα»!
Ο Μανώλης Σταγάκης στο εργαστήριό του
Το σκάφος (πίσω μέρος) της λύρας κατασκευάζεται από καρυδιά, μουρνιά ντόπια (μουργιά), σφενδάμι ή κερασιά.
Η δε ταστιέρα (γραβάντα) – η γλώσσα δηλαδή-, το πάνω μέρος της λύρας όπου τοποθετούνται τα δάκτυλα, είναι και αυτή από ξύλο κατράνι με επένδυση πλαστικής μεμβράνης για να προστατεύεται από αλλοίωση κατά το παίξιμο.
Επίσης, σημαντικά υλικά για την απόδοση της λύρας είναι η κόλα και το λούστρο. Ο Μανώλης χρησιμοποιεί κόλα που προέρχεται από λέπια ψαριών, ενώ το λούστρο προέρχεται από ρητίνη δένδρου και λέγεται γομάλακα.
Όσο για τον χρόνο κατασκευής μιας λύρας, «8-9 μέρες» λέει ο Μανώλης’ και η τιμή; «εξαρτάται εάν είναι μαθητική, ερασιτεχνική, επαγγελματική’ η επαγγελματική ξεκινάει από 1.200 ευρώ» συμπληρώνει ο οργανοποιός.
Λύρες, παχύμετρα και άλλα εργαλεία στον πάγκο του οργανοποιείου του Μανώλη Σταγάκη
Tips
-Ο παππούς Μανώλης Σταγάκης ξεκίνησε με ένα κομμάτι ξύλο από παλιά μουρνιά, σκάβοντας με μια σμίλη που την πύρωνε στη φωτιά και την έκανε σκαρπέλα.
-Οι καινοτόμες ηχητικές και αισθητικές του παρεμβάσεις έκαναν τις λύρες του, με τον ιδιαίτερα γλυκό τους ήχο, πασίγνωστες. Ο ίδιος θεωρείται ο αναμορφωτής της κρητικής λύρας.
– Περί τα 70 συγκροτήματα κάθε Σαββατοκύριακο στην Αθήνα παίζουν κρητική μουσική.
-Στο οργανοποιείο – μουσείο Σταγάκη θα ακούσετε την ιστορία της οικογένειας, θα δείτε τα στάδια κατασκευής της λύρας και την έκθεση μουσικών οργάνων και παράλληλα θα έχετε την ευκαιρία να ακούσετε ζωντανή παραδοσιακή μουσική. Βεβαίως, μπορείτε και να παραγγείλετε. (τηλ. 28310 30831, www.cretan-lyra.gr).
