Από τη μια τα Αιγινίτικα κανάτια, από την άλλη τα διακοσμητικά και τα κουζινικά σκεύη φτιαγμένα με μεράκι και αγάπη από πηλό, στο οικογενειακό εργαστήρι κεραμικής – και το μοναδικό στην Αίγινα- της οικογένειας Κοττάκη.
Κείμενο + φωτ.: Ντέπυ Χιωτοπούλου (hiotopoulou@gmail.com)
«Είναι υπέροχο να φτιάχνεις κάτι με τα χέρια σου, να το πλάθεις, να το χαϊδεύεις, να το βλέπεις να παίρνει μορφή!» λέει χαρακτηριστικά στο debbiestravel.gr η μοναδική κεραμίστρια που έχει απομείνει στην Αίγινα, Μαρία Κοττάκη.
Το εργαστήρι που διατηρεί στο κέντρο της Αίγινας, η Μαρία με την αδελφή της Μάρθα, είναι οικογενειακό, το οποίο, όπως μας λέει η Μαρία Κοττάκη, το ξεκίνησε ο πατέρας τους πριν 42 χρόνια, το 1978. «Συνεχίζουμε την παράδοση εμείς, μαζί με τη μητέρα μας» μας εξηγεί η Μαρία προσθέτοντας ότι δουλεύουν πολλές τεχνικές, «κυρίως τον τροχό για τα αντικείμενα που είναι για παραγωγή», τα οποία είναι όλα χειροποίητα.
Η διαδικασία
Σ’ ότι αφορά τη διαδικασία, πρώτα ψήνεται το πρώτο χέρι και από χώμα γίνεται «μπισκότο» bisque, σε θερμοκρασία 980 βαθμών Κελσίου. «Αυτοί οι πηλοί που χρησιμοποιούμε, γιατί υπάρχουν και άλλοι που ψήνονται στους 1.200 βαθμούς Κελσίου, είναι ανάλογα τον πηλό» εξηγεί η κα. Κοττάκη.
Υπάρχουν τρία είδη πηλών – χαμηλής, μέσης και πολύ υψηλής θερμοκρασίας, «εμείς δουλεύουμε κυρίως πηλό χαμηλής θερμοκρασίας – το φαγιάνς» αναφέρει η Μαρία Κοττάκη, την οποία και συναντήσαμε στο εργαστήρι της, στην πόλη της Αίγινας.
Τα εργαστήρια
Τα εργαστήρια που ‘τρέχει’ λειτουργούν όλο το χειμώνα και απευθύνονται στους ντόπιους. Αφορά και παιδιά και ενήλικες (καμιά 20αριά παιδιά και 30 κοπέλες), ενώ το καλοκαίρι, όπως μας λέει η Μαρία, συμμετέχουν και κάποιοι παραθεριστές με εντατικά μαθήματα τα οποία διαρκούν ένα μήνα (επί 4 ώρες την εβδομάδα).
Τα Αιγινίτικα κανάτια
Στην Αίγινα, μεγάλη παράδοση έχουν τα Αιγινίτικα κανάτια, τα οποία είχαν μία ή δυο λαβές και φαρδύ στόμιο. «Φτιάχναμε για έναν περίπου αιώνα τα κανάτια, έχουμε έναν τοπικό πηλό που ονομάζεται πασπάρα, είναι κίτρινος πηλός, πολύ ιδιαίτερος πηλός, και έχει την ιδιαιτερότητα να αφήνει πόρους, είναι πορώδης όπως είναι η πέτρα που έχουμε» εξηγεί στο debbiestravel.gr η Μαρία Κοττάκη και συνεχίζει «Έβαζαν μέσα νερό και αυτό ιδρώνει, «μπρίζει» το λέγανε οι παλιοί, το έβαζαν κάτω από ένα παραθύρι ή ένα πεύκο, προσθέτανε και ένα κουκουνάρι για να παίρνει τη μυρωδιά, σαν πώμα, με το αεράκι δρόσιζε, και έδινε μια δροσερή θερμοκρασία. Ήταν και το πρώτο ψυγείο, το 1950».
Το 1955 που ήρθαν τα ψυγεία πάγου, τα Αιγινίτικα κανάτια άρχισαν να εκλείπουν. Κάποτε υπήρχαν στο νησί 73 εργαστήρια κεραμικής που έφτιαχναν μόνο κανάτια. Ήταν κυρίως στο Μεσαγρό, στην Κυψέλη, σε σημεία που υπήρχε και το χώμα κοντά. Περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι δούλευαν τα κανάτια, και μάλιστα πήγαιναν στην Αίγινα και από τη Σίφνο, έκαναν ανταλλαγές εργατών.
Στην Αίγινα στις μέρες μας, μαθαίνουμε ότι, εκτός από την οικογένεια Κοττάκη, δεν υπάρχει κάποιος που να ασχολείται με την τέχνη της κεραμικής’ ήταν ένας, ο Νεκτάριος Γκαρής, ο οποίος απεβίωσε πριν τρία χρόνια, σε ηλικία 61 ετών.
Ήταν το 1978 όταν ο πατέρας της Μαρίας και της Μάρθας ξεκίνησε τη μοντέρνα κεραμική. «Πήραμε το πρώτο ηλεκτρικό καμίνι και ήρθαν όλοι από το Μεσαγρό για να το δουν. Γιατί εκεί γνωρίζανε τη διαδικασία με τα ξύλα» εξηγεί η Μαρία.
Στην πορεία ξεκίνησε η συνεργασία μεταξύ τους, ο πατέρας των κοριτσιών έψηνε κανάτια, όταν είχαν πολύ δουλειά. «Τα ηλεκτρικά καμίνια θέλουν δυο μέρες για να ψήσουν και άλλες δυο για να κρυώσουν. Ενώ το καμίνι με τα ξύλα ήθελε πολύ περισσότερες ημέρες για την όλη διαδικασία» αναφέρει η Μαρία Κοττάκη.
Διακοσμητικά
Με το που εμφανίστηκαν τα ψυγεία, τα εργαστήρια κεραμικής άρχισαν σιγά σιγά να εκλείπουν’ έμειναν καμιά δεκαριά και έφτιαχναν κανάτια για διακόσμηση, τα οποία τα ζωγράφιζαν με λαδομπογιά.
Όπως μας λέει η Μαρία «ξεκίνησε από τις φυλακές με τους φυλακισμένους, πολιτικούς κρατούμενους’ άρχισε να ζωγραφίζει ένας που ήταν καλλιτέχνης, δυο ελληνικές σημαίες, μια μαργαρίτα, έναν ιβίσκο κτλ., και στη συνέχεια τα πουλούσαν για σουβενίρ».
Το κάθε κανάτι ήταν διαφορετικό, κανένα δεν ήταν ίδιο’ είχε μία ανάγλυφη σφραγίδα και ήταν το οικόσημο του κατασκευαστή, του εκάστοτε εργαστηρίου.
*
– Το εργαστήριο κεραμικής τέχνης της οικογένειας Κοττάκη βρίσκεται επί της οδού Π.Ηρειώτη 22, στο κέντρο της Αίγινας (τηλ. 22974 01005, facebook ΕργαστήριΚεραμικήςΤέχνης).
