Θέα συναρπαστική, συγκλονιστική’ μια μονή που συγκινεί, η Παναγία Χοζοβιώτισσα, σήμα κατατεθέν της Αμοργού, και πολιούχος του νησιού!
Κείμενο + φωτ.: Ντέπυ Χιωτοπούλου (hiotopoulou@gmail.com)
Εορτάζει στα Εισόδια της Θεοτόκου*, στις 21 Νοεμβρίου, μία από τις κυριότερες και μεγαλύτερες Θεομητορικές εορτές του έτους.
Όσοι έχετε βρεθεί στο νησί του «Απέραντου Γαλάζιου», την Αμοργό, αναμφίβολα, έχετε ανηφορίζει και τα 300 περίπου σκαλοπάτια για να φτάσετε στην ιερά μονή της Παναγίας Χοζοβιώτισσας, έναν από τους σπουδαιότερους πυρήνες λατρείας του Αιγαίου.
Η ίδρυση της μονής συνδέεται με τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό (1081 – 1118) ενώ το κτίσιμό της δεν συνταυτίζεται χρονικά με τις εικονομαχίες που ήταν προγενέστερες.
Σχετικά με την εικόνα της Παναγίας, λέγεται ότι επί εικονομαχίας, ερρίφθη στη θάλασσα από κάποια ευγενή κυρία της Ασίας ώστε να αποφευχθεί η καταστροφή της. Η παράδοση θέλει η εικόνα εκείνη να έρχεται με βαρκάκι στην Αμοργό, ακριβώς κάτω από το σημείο όπου σήμερα βρίσκεται το περίλαμπρο Μοναστήρι.
Σε υψόμετρο 300 μέτρων!
Η κατασκευή του μοναστηριού αποτελεί θαύμα δύναμης θελήσεως και ταυτόχρονα κομψοτέχνημα λευκό, δεμένο με τον σκούρο βράχο.
Θεωρείται από πλευράς θέας και αρχιτεκτονικής μοναδικό στον κόσμο. Τέμενος που άφησε έκπληκτους τους περιηγητές των προηγηθέντων αιώνων και συνεχίζει να σαγηνεύει τις χιλιάδες των σημερινών επισκεπτών.
Έχει κτισθεί σε κοίλωμα κάθετου βράχου, απόληξη του όρους Προφήτης Ηλίας, σε ύψος 300 μέτρα από τη θάλασσα και το αυτό ύψος προς το ξέφωτο του βράχου.
Το όνομα της μονής
Το προσωνύμιο «Χοζοβιώτισσα» είναι μάλλον τοπική παραλλαγή που επικράτησε στην Αμοργό έναντι άλλων λόγιων τύπων του ονόματος της μονής που συναντάμε σε διάφορα έγγραφα του αρχείου της, και προέρχεται μάλλον από παραφθορά του «Χοζιβίτισσα» ή «Κοζιβίτισσα».
Είναι ενδιαφέρον, επίσης, ότι οι δυο εικόνες της Παναγίας στο μοναστήρι φέρουν στο ασημένιο «πουκάμισό» τους επιγραφή με το όνομα «Χωζιβίτισσα». Η καταγωγή της εικόνας, σύμφωνα με τη προφορική παράδοση από το Χόζοβο ή Χόζοβα, φαίνεται να συνδέεται με το ελληνορθόδοξο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου του Χοζιβά στο επιβλητικό φαράγγι του Wadi Qelt που βρίσκεται στη Δυτική Όχθη στα εδάφη της Παλαιστίνης.
Το κτιριακό συγκρότημα
Η αγριότητα του τοπίου είναι απερίγραπτη. Όμως η θέληση των Χριστιανών δημιούργησε αυτό το μνημείο το οποίο σύμφωνα με μελετητές σήμερα είναι δύσκολο να κατασκευαστεί.
Το κτίριο ύψους 40 μέτρων και πλάτους μόλις 5 μέτρων, έχει 8 υπερκείμενους ορόφους που αναπτύσσονται σε μεγαλύτερο πλάτος αξιοποιώντας λειτουργικά τα κοιλώματα του βράχου. Η μικρή πέτρινη σκάλα που οδηγεί στην χαμηλή και στενή είσοδο στη ανατολική πλευρά της μονής, αντικατέστησε την ξυλόσκαλα που σηκωνόταν για να αποτρέψει την εισβολή ανεπιθύμητων επισκεπτών στους δύσκολους καιρούς των πειρατικών επιδρομών.
Από την είσοδο ξεκινά η στενή σκάλα που συνδέει τους ορόφους της μονής. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η τράπεζα της μονής με την ξύλινη οροφή και το εντυπωσιακό μοναστηριακό τραπέζι.
Στο ανώτερο σημείο του συγκροτήματος βρίσκεται το καθολικό με το κομψό καμπαναριό και την εξαιρετική πανοραμική θέα στο πέλαγος.
Φιλοξενεί στο ξυλόγλυπτο τέμπλο του 18ου αιώνα, τη Δεσποτική εικόνα της Παναγίας της «Κτιτόρισσας», που αποκαλείται από τους μοναχούς και «Μαυρομάτα». Στο προσκυνητάριο βρίσκεται η μικρή εικόνα της Παναγίας της «Χοζηβίτισσας» που προσφωνείται και «Ταξιδιώτισσα» και παραμένει κρυμμένη από τα βλέμματα πίσω από το ασημένιο της «πουκάμισο». Υπάρχουν και άλλες αξιόλογες φορητές εικόνες της Παναγίας, όπως η γνωστή ως «Σαμιώτισσα». Στην κάτω δεξιά πλευρά του τέμπλου ο επισκέπτης αντικρίζει την εικόνα της Πορταΐτισσας που έφθασε εδώ από το Άγιον Όρος. Είναι γνωστή σαν «Θεοτόκιο» ή μικρή Παναγιά. Η ασημοντυμένη εικόνα του Χριστού στα δεξιά της Ωραίας Πύλης χρονολογείται από το 1656. Στο προσκυνητάρι υπάρχει και η εικόνα του Αϊ Γιώργη του Βαρσαμίτη.
Η παράδοση
Μετά την ανεύρεση της εικόνας έπρεπε να φτιάξουν εκκλησία για να στεγασθεί. Όμως η παράδοση λέει ότι την ημέρα κτίζανε και το βράδυ όλα ήταν γκρεμισμένα. Τότε, ο πρωτομάστορας, βλέποντας τη απογοήτευση των συνανθρώπων του, παρακάλεσε την Παναγία να του φανερώσει τον τόπο όπου ήθελε να χτιστεί το μοναστήρι. Την επόμενη μέρα, μια έκπληξη περίμενε τους πιστούς Αμοργιανούς. Πάνω σ’ έναν απόκρημνο βράχο, πολύ ψηλά από εκεί όπου σήμερα είναι χτισμένο το Καμπαναριό, ήταν καρφωμένη η σμίλα ( καρφί), με το ζεμπίλι και όλα τα εργαλεία του πρωτομάστορα, δείγμα ότι εκεί ήθελε να ανεγερθεί ο ναός. Το καρφί του πρωτομάστορα έμεινε καρφωμένο στο βράχο μέχρι το 1956, οπότε κι άρχισε η απαλλοτρίωση των κτιρίων του μοναστηριού. Τότε, έπεσε στην αυλή του μοναστηριού και οι πιστοί θεώρησαν το γεγονός σημάδι αντίδρασης της Παναγίας στην απαλλοτρίωση. Η σμίλα βρίσκεται σήμερα σε προθήκη του καθολικού μαζί με τα ιερά λείψανα. Ο ασημένιος πολυέλαιος του 1749 και τα μπρούτζινα μανουάλια είναι αφιερώματα των πιστών.
Η εικόνα της Παναγίας Χοζοβιώτισσας είναι δεξιά στην εσοχή του βράχου.
Tips
–Η μονή Χοζοβιώτισσας απέχει 2 χλμ. από την Χώρα της Αμοργού. Ηγούμενος ο πατέρας Σπυρίδων ο οποίος μας έχει μιλήσει για την ιστορία του μοναστηριού. Εκεί και τρεις μοναχοί, οι οποίοι κερνούν τους πιστούς στο αρχονταρίκι λουκούμι, νεράκι και ψημένη.
-Η Παναγία Χοζοβιώτισσα είναι η πολιούχος της Αμοργού και οι κάτοικοι της Χώρας ανηφορίζουν στη μονή για τον λαμπρό εορτασμό. Είναι ανοικτή για τους προσκυνητές μέχρι τη δύση του ηλίου (τηλ.22850 71274).
-Στο μοναστήρι λειτουργεί και μια θαυμάσια έκθεση εκκλησιαστικών κειμηλίων, μέσα από την οποία γνωρίζουμε τους σημαντικούς θησαυρούς που κατέχει η μονή και τη μεγάλη αίγλη που είχε γνωρίσει στο παρελθόν.
-Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τη Μονή Χοζοβιώτισσας βρίσκεται ο όρμος της Αγίας Άννας με το ομώνυμο ξωκλήσι. Είναι το σημείο όπου πραγματοποιήθηκαν τα γυρίσματα από την ταινία «Απέραντο Γαλάζιο» του Λικ Μπεσόν που έκανε το νησί γνωστό σ’ όλον τον κόσμο!
*Μία από τις κυριότερες και μεγαλύτερες Θεομητορικές εορτές του έτους είναι τα «Εισόδια» της Θεοτόκου. Η Εκκλησία μας την τιμά στις 21 Νοεμβρίου, με ιδιαίτερη λαμπρότητα. Η σημασία της εορτής αυτής είναι μεγάλη και ιερή. Αποτελεί τη βάση και την αρχή για όλη την μετέπειτα ζωή της Θεοτόκου.
