Εγώ που κάποτε σ’ άγγιξα με τα μάτια της πούλιας και με τη χαίτη του φεγγαριού σ’ αγκάλιασα και χορέψαμε μες στους καλοκαιριάτικους κάμπους Πάνω στη θερισμένη καλαμιά και φάγαμε μαζί το κομμένο τριφύλλι Μαύρη μεγάλη μοναξιά με τόσα βότσαλα τριγύρω στο λαιμό τόσα χρωματιστά πετράδια στα μαλλιά σου. Αμοργός, Νίκος Γκάτσος
Κείμενο – φωτογραφίες: Ντέπυ Χιωτοπούλου (hiotopoulou@gmail.com)
Εκατόν τριάντα έξι ναυτικά μίλια χωρίζουν το νησί του «Απέραντου Γαλάζιου» από το λιμάνι του Πειραιά. Εκατόν τριάντα έξι ναυτικά μίλια, ένα ταξίδι οκτώ ωρών, με ενδιάμεσες στάσεις στην Πάρο, τη Νάξο και τη Δονούσα.
Το πλοίο «πιάνει» στα Κατάπολα -το καλύτερο φυσικό λιμάνι των Κυκλάδων- στο κέντρο του νησιού, και η πρώτη αίσθηση στο νησί, αν και είναι τρεις τα χαράματα, είναι μοναδική!
Βρισκόμαστε στο ανατολικότερο άκρο των Κυκλάδων, ανάμεσα στη Νάξο, τις Μικρές Κυκλάδες και την Αστυπάλαια. Ενα νησί, δυο λιμάνια, μια Χώρα, αμέτρητες παραλίες και γραφικά χωριά, ένα σημαντικότατο βυζαντινό μνημείο – το μοναστήρι της Παναγίας της Χοζοβιώτισσας-, μια ποιητική συλλογή – η μοναδική- του Νίκου Γκάτσου, η Αμοργός.
Η Αμοργός, κυρίες και κύριοι, η γόησσα του «Απέραντου Γαλάζιου» της ταινίας του Λικ Μπεσόν που έκανε γνωστό το νησί σ’ όλον τον κόσμο. Εχει άγρια ομορφιά η Αμοργός, όπως άλλωστε και τα περισσότερα κυκλαδονήσια!
Εχοντας ως αφετηρία μου τα Κατάπολα, θα ακολουθήσω αρχικά διαδρομές στο κεντρικό και νότιο κομμάτι του νησιού. Τα Κατάπολα αποτελούνται από τρεις συνοικισμούς, τα Κατάπολα -τον κύριο οικισμό- με το λιμάνι τους, το Ραχίδι – το μεσαίο οικισμό- με την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και το Ξυλοκερατίδι απέναντι από την προκυμαία με στενά δρομάκια, ταβερνάκια και όμορφα καφέ που παίζουν ατμοσφαιρικές μουσικές. Στο λόφο πάνω από τα Κατάπολα, βρίσκεται η αρχαία Μινώα, μια από τις τρεις αρχαίες πόλεις του νησιού (σ.σ. οι άλλες δυο είναι η Αιγιάλη και η Αρκεσίνη).
Τριγυρνάω στον κεντρικό οικισμό των Καταπόλων, περνάω από την εκκλησία της Παναγίας της Καταπολιανής, χαζεύω τα καλόγουστα μαγαζάκια, κάτω στο λιμάνι κάνω στάση για μια δροσερή πορτοκαλάδα, στο παλαιότερο καφενείο του οικισμού «Ναυτιλία». Το καφεζυθεστιατόριο που πάει από γενιά σε γενιά, υπήρξε σπίτι, στη συνέχεια αποθήκες για τους Ιταλούς και σήμερα λειτουργεί ως πρακτορείο για έκδοση εισιτηρίων και βεβαίως για καφεδάκι και νοστιμότατους μεζέδες. Κατά την παραμονή μου στη «Ναυτιλία» συνομιλώ με τον κ. Νίκο Πρέκα*, εκ του μαγαζιού, με τον καπετάν Νικόλα Τερεζέ του θρυλικού «Express Σκοπελίτης» που συνδέει την Αμοργό με τις Μικρές Κυκλάδες και τη Νάξο, αλλά και με τον Μανώλη Σαρούκο, πρόεδρο Σφουγγαράδων Δωδεκανήσων από την Κάλυμνο, ο οποίος τα τελευταία πέντε χρόνια εμπορεύεται τα σφουγγάρια στην Αμοργό διότι, όπως μου αποκάλυψε, βρήκε αληθινούς φίλους στο νησί και το αγάπησε.
Στην Χώρα
Αναμφισβήτητα, θεωρείται μια από τις ομορφότερες Χώρες των Κυκλάδων. Η Χώρα της Αμοργού είναι χτισμένη σε υψόμετρο 400 μ. πάνω από τη θάλασσα ατενίζοντας τόσο την ανατολική όσο και τη δυτική πλευρά του νησιού. Ασβεστωμένα πλακόστρωτα καλντερίμια και σπίτια ανεπτυγμένα γύρω από το βενετσιάνικο κάστρο στην κορυφή του λόφου. Εκκλησιές και μικρές πλατείες, καφενέδες, ταβερνάκια και μπαράκια, μαγαζιά με είδη λαϊκής τέχνης και μίνι μάρκετ είναι το σκηνικό της Χώρας, όπου κατά τις βραδινές ώρες δεν πέφτει καρφίτσα.
Στη Χώρα βρίσκεται και η αρχαιολογική συλλογή που στεγάζεται στον Πύργο Γαβρά (ανοιχτά 09.00 – 13.30, εκτός Δευτέρας), δίπλα είναι η εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής ενώ πιο πάνω είναι η κεντρική πλατεία της Χώρας, η Λόζα, εκεί όπου μεταξύ άλλων βρίσκεται το Ειρηνοδικείο και η Αστυνομία. Ενα από τα αξιοθέατα της Χώρας είναι το ιστορικό γυμνάσιο της Αμοργού (ένα από τα πρώτα γυμνάσια που ιδρύθηκαν μετά το 1821 στην Ελλάδα), ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει και η Εμπροστασιάδα, το σοκάκι με τις καμάρες.
Στη Μονή Χοζοβιώτισσας και στην Αγία Άννα
Σήμα κατατεθέν της Αμοργού, η ιερά μονή της Παναγίας Χοζοβιώτισσας αποτελεί έναν από τους σπουδαιότερους πυρήνες λατρείας του Αιγαίου. Η ίδρυσή της συνδέεται με τον αυτοκράτορα Αλέξιο Α’ Κομνηνό (1081 – 1118) ενώ εορτάζει στα Εισόδια της Θεοτόκου, στις 21 Νοεμβρίου.
Περίπου τριακόσια σκαλοπάτια χρειάζεται να ανέβω για να φτάσω στη Μονή Χοζοβιώτισσας. Η θέα συναρπάζει, συγκλονίζει, το εσωτερικό της μονής συγκινεί, ο πατήρ Σπυρίδων ευλογεί, η Κωνσταντίνα στο αρχονταρίκι προσφέρει στους πιστούς λουκούμι, νεράκι και ρακή.
Σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από τη Μονή Χοζοβιώτισσας βρίσκεται ο όρμος της Αγίας Άννας με το ομώνυμο ξωκλήσι. Είναι το σημείο όπου πραγματοποιήθηκαν τα γυρίσματα από την εκπληκτική ταινία «Απέραντο Γαλάζιο» του Λικ Μπεσόν. Μικροί κολπίσκοι με βότσαλα, γαλαζοπράσινα παγωμένα νερά, εντυπωσιακά βράχια, μια καντίνα και κόσμος πολύς, πάρα πολύς. Παρ’ όλα αυτά, η αίσθηση μοναδική!
Οδεύοντας στη νότια πλευρά του νησιού
Προς το νότιο μέρος της Αμοργού, την Κάτω Μεριά, το τοπίο γίνεται πιο ήπιο με πλατιές πεδιάδες και αγρούς. Κοντά στα χωριά Βρούτση και Καμάρι βρίσκεται η πανέμορφη παραλία του Μούρου με τις δυο σπηλιές μέσα στη θάλασσα, ενώ σε απόσταση 20 χλμ. από τα Κατάπολα βρίσκεται η Αρκεσίνη που διατηρεί το αρχαίο της όνομα και εκεί υπάρχουν τα ερείπια της αρχαίας πόλης και ο πύργος της Αγ. Τριάδας.
Η πεδιάδα της Κολοφάνας θεωρείται από τις πιο εύφορες της Αμοργού, ενώ εκεί κοντά βρίσκεται και το προσκύνημα της Αγίας Παρασκευής όπου στις 26 Ιουλίου γίνεται μεγάλο πανηγύρι του καλοκαιριού.
Ο κολπίσκος της Καλοταρίτισσας προσελκύει τους επισκέπτες με την αμμουδερή του οργανωμένη παραλία και τα γαλαζοπράσινα νερά ενώ από κει αναχωρεί και το καραβάκι που μεταφέρει τους τουρίστες στο νησάκι Γραμβούσα με τις πανέμορφες παραλίες (ανοργάνωτες) και το εκκλησάκι Παναγίτσα. Χίλια διακόσια μέτρα πριν από την Καλοταρίτισσα κοντοστέκομαι και ατενίζω από ψηλά το Ναυάγιο.
Στον όρμο της Αιγιάλης
Κατευθυνόμενη προς το βόρειο τμήμα του νησιού, για τον όρμο της Αιγιάλης, κάνω βουτιά στην παραλία του Αγίου Παύλου, μια μύτη, όπου ανάλογα με την κατεύθυνση του αέρα επιλέγεις μεριά. Στον Αγιο Παύλο λειτουργεί ταβερνάκι, υπάρχουν ενοικιαζόμενα στούντιο ενώ από κει αναχωρεί και το βαρκάκι που σε μεταφέρει απέναντι στο νησάκι Νικουριά και έναν απ’ τους καλύτερους αμοργιανούς ψαρότοπους.
Ενα χιλιόμετρο μετά τον Αγιο Παύλο πινακίδα με οδηγεί στον Ασφοντυλίτη (+1,7 χλμ.), εγκαταλειμμένο οικισμό του οποίου η ιδιαιτερότητα είναι οι σκόρπιες βραχογραφίες. Κάπου εκεί συναντώ και το μονοπάτι που ενώνει την Αιγιάλη με τη Χώρα ακολουθώντας την παλιά στράτα μέσα από τη Μονή Χοζοβιώτισσας και τη δύσβατη περιοχή των Καψάλων.
Το τοπίο οδεύοντας προς τον όρμο της Αιγιάλης είναι τραχύ, και το βαθύ μπλε της θάλασσας με κυριεύει.
Η Αιγιάλη (15 χλμ. από τη Χώρα, 21 χλμ. από τα Κατάπολα) είναι το δεύτερο λιμάνι και το τουριστικό θέρετρο του βόρειου τμήματος του νησιού με ξενοδοχεία, στούντιο, εστιατόρια, πρακτορεία έκδοσης εισιτηρίων, κάμπινγκ (σ.σ. κάμπινγκ υπάρχει και στα Κατάπολα) κ.ά.
Στις πλαγιές της σκαρφαλωμένα τρία χωριά: η Λαγκάδα (3 χλμ.), τα Θολάρια (3 χλμ.) και ο Ποταμός (2,7 χλμ.) με θέα μοναδική προς τον Ορμο. Γραφικά χωριά και τα τρία, ο Ποταμός ακριβώς πάνω από λιμάνι και με όμορφο ηλιοβασίλεμα, η Λαγκάδα πάνω από την πεδιάδα, ανάμεσα σε βουνοπλαγιές και χαράδρες, και τα Θολάρια με ακαταμάχητη θέα και τη μεγαλοπρεπή εκκλησία των Αγίων Αναργύρων.
«Η καλή καρδιά» καφενείο – παντοπωλείο, μαγαζί εκατό χρόνων απέναντι από το ναό των Αγίων Αναργύρων στα Θολάρια, το «Σαντουράκι», το «Θαλασσινό όνειρο», πιο πάνω το οπωροπαντοπωλείο- καφενείο «Ο Χορευτής» του Ανάργυρου και της Μαριώς. Ο κύριος Μάρκος παίζει τάβλι με τον «Μαστρογιάνι», ο Χρήστος Παπαβλαχόπουλος Θεσσαλονικιός, μόνιμος κάτοικος Αιγιάλης Αμοργού, γράφει ποιήματα, τον «κράτησε» η Αμοργός κοντά της, η άγρια ομορφιά της μάγισσας Αμοργού, όπως γράφει σε ποίημά του.
Ας πιούμε μια ψημένη, από απόσταγμα σταφυλιών, μέλι και βότανα, μια ψημένη ρακή, το παραδοσιακό αμοργιανό ποτό!
*
Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από παλαιότερο δημοσίευμα που είχε γίνει στην έντυπη έκδοση “Ταξίδια” του “Αγγελιοφόρου της Κυριακής”.
Ο κ. Νίκος Πρέκας, που είχα την τιμή να τον γνωρίσω, μαθαίνω, ότι έφυγε από τη ζωή, εδώ και δυο περίπου χρόνια (τον Οκτώβριο συμπληρώνονται).
i
– Πρόσβαση: από το λιμάνι του Πειραιά με τα πλοία της «Blue Star Ferries» με το ταξίδι να διαρκεί 5-8 ώρες ανάλογα την ημέρα και τα λιμάνια προσέγγισης (www.bluestarferries.com)
– Παραλίες: στα Κατάπολα Κάτω Κρωτήρι, παραλία του Συνοδινού, Πλάκες με βαθιά νερά (πρόσβαση με καραβάκι), Μαλτέζι αμμουδερή παραλία με ομπρέλες και μπαράκι (πρόσβαση με καραβάκι από τα Κατάπολα). Νοτιοδυτικά, Παραδήσα, Κάτω Κάμπος, νότια Μούρος, Αμμούδι, Καλοταρίτισσα, Γραμβούσα (πρόσβαση με καραβάκι). Στην Αιγιάλη η ομώνυμη αμμουδερή παραλία μέσα στον οικισμό, Λεβρωσός (2 χλμ.) αμμουδερή παραλία, Ψιλή Αμμος, Χόχλακας (πρόσβαση με τα πόδια). Βορειοανατολικά Μικρή και Μεγάλη Βλυχάδα, βορειοδυτικά ο όρμος Σπαρτί, πιο κάτω τα Χάλαρα. Στο δρόμο προς τη Χώρα η παραλία του Αγίου Παύλου και απέναντι η Νικουριά (πρόσβαση με καραβάκι). Κάτω από τη Μονή Χοζοβιώτισσας η Αγία Αννα, το Σύρμα και το Καμπί.
– Τοπικές γεύσεις: η αμοργιανή κουζίνα περιλαμβάνει το παραδοσιακό πατατάτο (κατσικάκι με πατάτες και ντομάτα στην κατσαρόλα) το οποίο προσφέρεται συνήθως στα πανηγύρια, καλόγηρους (μελιτζάνες με κρέας και τυρί), γιαπράκια (λαχανοντολμάδες), ξεροτήγανα, ψάρια, παστέλια, ρακόμελο, ψημένη ρακή κ.ά.
