Πέρασαν δέκα χρόνια από τη φορά που είχα την τύχη να επισκεφτώ τον τόπο, στον οποίο εδώ και μια τετραετία μαίνεται ο πόλεμος οδηγώντας σε τεράστια νούμερα προσφύγων, αδικοχαμένων ψυχών και ολικών ή μερικών καταστροφών μνημείων παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.
Από την Ντέπυ Χιωτοπούλου + φωτογραφίες (hiotopoulou@gmail.com)
Νοέμβριος του 2005, τέσσερις ημέρες αποστολή στη Συρία, το σταυροδρόμι της Ανατολής, ανάμεσα στη Μεσόγειο, τη Ινδία, τη Μικρά Ασία και την Αίγυπτο. Στη χώρα όπου αναπτύχθηκαν μεγάλοι πολιτισμοί, όπως των Σουμερίων, των Βαβυλωνίων, των Αιγυπτίων, των Περσών και των Φοινίκων. Στα εδάφη της Συρίας εγκαταστάθηκαν προς το τέλος της 2ης χιλιετίας π.Χ. οι Αραμαίοι, τον 4ο αιώνα π.Χ. εμφανίστηκε ο Μέγας Αλέξανδρος ενώ στη συνέχεια αποτέλεσαν κέντρο του ελληνιστικού κράτους των Σελευκιδών. Το 64 π.Χ. ο Πομπήιος έδιωξε τον τελευταίο βασιλιά των Σελευκιδών ανακηρύσσοντας τη Συρία ρωμαϊκή επαρχία. Ο χριστιανισμός στο συριακό έδαφος γεννήθηκε κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής κατοχής και εκεί ο Απόστολος Παύλος οραματίστηκε τον προορισμό του στο δρόμο για τη Δαμασκό.
Η Δαμασκός, πρωτεύουσα της Συρίας, και από τις αρχαιότερες, αδιάλειπτα κατοικημένες πόλεις του κόσμου.
«Οι ρυθμοί στη Δαμασκό είναι ‘κανονικοί’, όσο κανονικοί βεβαίως μπορεί να είναι με την κατάσταση που επικρατεί στη χώρα» μου λέει ο Στέφανος Χατζημανώλης, τουριστικός πράκτορας στη Θεσσαλονίκη. Είναι ο άνθρωπος που ‘άνοιξε’ τον προορισμό στη Βόρεια Ελλάδα, ήδη από το 1999, όταν ξεκίνησε την πρώτη ναυλωμένη πτήση. «Το 2005 – 2006 είχαμε περί τις 2.000 επισκέψεις στη Συρία, ετησίως, από Βόρεια Ελλάδα» συνεχίζει ο κ. Χατζημανώλης και συμπληρώνει «είχα πρόγραμμα μόνο Δαμασκό, η οποία χαρακτηρίζεται από πλήθος ορθόδοξων, χριστιανικών, μουσουλμανικών και εβραϊκών μνημείων, από εκκλησίες, τζαμιά και παλάτια, το Πατριαρχείο, λουτρά, αγορές, την Παλιά πόλη με τα στενά δρομάκια, τη Νέα πόλη δυτικού τύπου. Είχα όμως και πόλεις στο Βορρά, τη Χομς και τη Χάμα, οι οποίες αυτές δεν υπάρχουν πια, τελούν υπό καθεστώς ερειπίων».
Θλίψη
Στη Χομς, θυμάμαι, η οποία υπήρξε η τρίτη μεγαλύτερη πόλη της Συρίας, είχαμε διανυκτερεύσει. Είχαμε πάει σε παραδοσιακό καφενείο που σύχναζαν οι ντόπιοι, ήπιαμε τσάι, συνομιλήσαμε μαζί τους.
Είχαμε επισκεφτεί το Κάστρο των Ιπποτών στο Κρακ ντε Σεβαλιέ, «έχει υποστεί πολλές ζημιές» με ενημερώνει ο Στέφανος Χατζημανώλης.
Σε μια απόσταση δε, περίπου 10 χλμ. – 15 χλμ. από τη Δαμασκό, στη Σεντνάγια για παράδειγμα και στη Μααλούλα – χωριό όπου οι κάτοικοι μιλούν τα αραμαϊκά, τη γλώσσα που μιλούσε ο Χριστός-, αυτό που συμβαίνει σήμερα είναι επιθέσεις, απαγωγές, καταστροφές, ανατινάξεις… Στη δε περιοχή υπάρχουν μοναστήρια, όπως των Αγίων Σέργιου και Βάκχου, της Αγίας Θέκλας από τις πρώτες άγιες του χριστιανισμού, εκεί όπου η ζωή των μοναχών είναι πλέον μαρτυρική.
Παλμύρα – η πόλη των Φοινίκων
Πόλη χτισμένη στη μέση της ερήμου, βορειοανατολικά της Συρίας, ιδανική για τη στάθμευση των καραβανιών που έρχονταν από τη Βαβυλωνία κουβαλώντας κυρίως μετάξια και μπαχαρικά και διέσχιζαν τον Τίγρη ποταμό. Η Παλμύρα, γνωστή από τη βασίλισσα Ζηνοβία η οποία κατόρθωσε να απειλήσει τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, εκτός από την κωμόπολη, έχει δεχθεί ανυπολόγιστες καταστροφές στον αρχαιολογικό της χώρο.
«Στην κωμόπολη υπήρχε αρχαιολογικό μουσείο όπου κατάφεραν να κρύψουν τις αρχαιότητες» μου λέει ο κ. Χατζημανώλης και συνεχίζει «στον αρχαιολογικό χώρο όμως, ανατίναξαν την Αψίδα του Θριάμβου, την Κεντρική Λεωφόρο ή Οδό των Στύλων που ένωνε την παλιά πόλη με το θέατρο – το οποίο δυστυχώς έχει μεταμορφωθεί σε θέατρο εκτελέσεων-, ανατίναξαν και τη μια πλευρά του Ναού του Βάαλ Δία με τον εντυπωσιακό του τρούλο, καθώς και σημαία της Κοιλάδας των Ταφών».
Η Δύση κλείνει τα μάτια
«Ολος ο πολιτισμός της χώρας και η πολιτιστική της κληρονομιά, εάν συνεχιστεί για καιρό αυτή η κατάσταση, θα καταστραφούν ολικώς» λέει ο κ. Χατζημανώλης επισημαίνοντας χαρακτηριστικά «ουσιαστικά, εδώ και πέντε χρόνια η Δύση κλείνει τα μάτια μπροστά σ’ αυτήν την κατάσταση».
Ετσι λοιπόν, μπορεί το αρχαιολογικό μουσείο στη Λαττάκια, δυτικά της Συρίας, να σώζεται, το ίδιο και το μοναστήρι του Αγίου Συμεών στα βόρεια, ωστόσο τόσο το αρχαίο αμφιθέατρο στη Μπόσρα -νότια στα σύνορα με την Ιορδανία-, χτισμένο τον 2ο αιώνα μ.Χ., θα αντιμετωπίσει σύντομα προβλήματα, όσο και ο σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος στη Νταρ Ελ Ζορ, ανατολικά, έχει καταληφθεί από τους τζιχαντιστές και «δυστυχώς δεν υπάρχει» λέει ο Στέφανος Χατζημανώλης.
«Δεν στεναχωριέμαι τόσο που έχασα 10 χρόνια από τη ζωή μου, όσο που έχασα φίλους, γνωστούς και συνεργάτες» μου εξομολογείται ο κ. Χατζημανώλης, ο οποίος είχε επισκεφτεί τη χώρα πάνω από 80 φορές, την έμαθε μόνος του, ανακάλυψε επιστήμονες που γνώριζαν την ελληνική γλώσσα (σ.σ. είχαν αποφοιτήσει από το ΑΠΘ), τους έκανε και ξεναγούς, δίνοντας την ευκαιρία σ’ όλους όσοι ταξίδεψαν σ’ αυτήν την πολύπαθη χώρα, να δουν από κοντά την ανεκτίμητη πολιτιστική της κληρονομιά, που δυστυχώς μεγάλο κομμάτι αυτής έχει καταστραφεί…
*
– Η εξέγερση εναντίον του καθεστώτος του προέδρου της Συρίας, Μπασάρ αλ-Ασαντ, ξεκίνησε στις 15 Μαρτίου του 2011 και έκτοτε έχει στοιχίσει τη ζωή σε περισσότερους από 215.000 ανθρώπους.
– Σύμφωνα με την Υπαστη Αρμοστεία του ΟΗΕ, οι πρόσφυγες που έχουν καταφύγει σε γειτονικές χώρες εξαιτίας του πολέμου στη Συρία ξεπερνούν πλέον τα 4 εκατομμύρια, επιβεβαιώνοντας ότι η κρίση αυτή αποτελεί τη μεγαλύτερη προσφυγική κρίση τα τελευταία 25 χρόνια. Με τους τωρινούς ρυθμούς, η Υ.Α. περιμένει ότι ο αριθμός θα φτάσει τα 4,27 εκατομμύρια περίπου ως τα τέλη του 2015.
– Στα 4 εκατομμύρια περιλαμβάνονται 1.805.255 Σύροι πρόσφυγες στην Τουρκία, 249.726 στο Ιράκ, 629.128 στην Ιορδανία, 132.375 στην Αίγυπτο, 1.172.753 στον Λίβανο, και 24.055 αλλού στη Β. Αφρική. Στον αριθμό αυτό δε συμπεριλαμβάνονται πάνω από 270.000 αιτήσεις ασύλου Σύρων στην Ευρώπη, αλλά και χιλιάδες άλλοι πρόσφυγες που έχουν μετεγκατασταθεί σε τρίτες χώρες.
- Επίσης, τουλάχιστον 7,6 εκατομμύρια επιπλέον άνθρωποι έχουν εκτοπιστεί εντός της Συρίας – πολλοί από τους οποίους βρίσκονται σε δυσχερείς συνθήκες και σε περιοχές που είναι δύσκολα προσβάσιμες.
