Κάτω από τη σκιά του δέντρου, καθισμένη στην ξύλινη χρωματιστή καρέκλα του μοναδικού παραδοσιακού καφενείου της Σαντορίνης, στην πλατεία του χωριού Πύργος, ξεφυλλίζω το λεύκωμα «Τα Καφενεία της Ελλάδας» του Γιώργου Πίττα.
Της Ντέπυς Χιωτοπούλου (hiotopoulou@gmail.com)
Μικρά διαμαντάκια γνησιότητας και αλήθειας, χαμένοι παράδεισοι κρυμμένοι στις εσχατιές της ελληνικής επικράτειας. Ιστορίες ανθρώπων, που κουβαλούν την πίκρα της λησμονιάς, τον αγώνα της επιβίωσης, αλλά και την περηφάνεια της καταγωγής, την εμμονή της τοπικότητας, εκεί που τα χρόνια μετρούν σαν μέρες, και οι μέρες σαν αιώνες!
Πολύ σύντομα, θα μαζευτούμε μια όμορφη παρέα, και εκεί, ο Γιώργος Πίττας, θα μας μιλήσει για το τελευταίο του λεύκωμα, που αφορά την καταγραφή 80 καφενείων, από τα 300 που γνώρισε γυρίζοντας όλη την Ελλάδα.
«Πολλοί φίλοι με ρωτούν ποιά είναι τα πιο όμορφα καφενεία από τα 300 που γνώρισα και βέβαια από τα 80 που κατέγραψα στα «Καφενεία της Ελλάδας» και παρ’όλες τις αρνήσεις μου ν’ απαντήσω –γιατί καθ’ ένα έχει το χαρακτήρα του- θα σας πως για κάποια που πραγματικά μ’ εντυπωσίασαν» είπε χαρακτηριστικά στην παρέα ο κ. Πίττας.
Ξεκίνησε λοιπόν, με πρώτο και καλύτερο το καφενείο της Αμφισσας, το Πανελλήνιον. «Είναι το καφενείο που απεικονίζεται στο εξώφυλλο του λευκώματος’ εκεί γυρίστηκαν σκηνές από τον Θίασο του Αγγελόπουλου ενώ η ατμόσφαιρά του παραπέμπει στον Μεσοπόλεμο» ανέφερε ο κ. Πίττας.
Ακολούθησε, το παλιότερο ίσως καφενείο της Ελλάδας, στον Λαύκο του Πηλίου, εκεί όπου σύχναζε ο Παπαδιαμάντης. Αλλά και το Μεγάλο καφενείο της Τρίπολης, το καφενείο του Μπέη στην Νότια Μάνη αλλά και το πασίγνωστο στέκι του Κόττα στα Γύφτικά της Πάτρας.
«Στην Κρήτη, πιστεύω ότι βρίσκονται τα ομορφότερα καφενεία, όμως και στα νησιά του Αιγαίου κάθε καφενείο έχει το ενδιαφέρον του» σημείωσε ο κ. Πίττας αναφέροντας τα Σαρανταυγά στο Ηράκλειο, το καφενείο στον Σίβας στην Μεσσαρά, τη Ναυτιλία στα Κατάπολα της Αμοργού και τον Χορευτή στα Θολάρια της Αμοργού, το Houston στην Πάτμο, το Μουγγό στην Αστυπαλιά, της κυρα Ρήνης στην Λέσβο, των αδελφών Μοίρα στην Αίγινα.
Και από την Ηπειρωτική Ελλάδα, «ξεχωρίζω τον Ναπολέων στους Καλαρρύτες Ηπείρου, τον Τρικενέ στο Μεσολόγγι, το Τσινάρι στη Θεσσαλονίκη, το Διεθνές και τον Νάσο της Φλώρινας, τον Νικόδημο στη Λάρισα» ενώ από τα Επτάνησα, σύμφωνα με τον κ. Πίττα ξεχωρίζουν τα Ολύμπια στο Λιστόν της Κέρκυρας.
Η αξία των καφενείων
Πρωταγωνιστές της καθημερινής ζωής κάθε τόπου, χώροι κοινωνικότητας, με όλους τους συμβολισμούς και τους μυστικούς κώδικες, αποτελούσαν σημαντικό θεσμό των τοπικών κοινωνιών, μάρτυρες μιας εποχής όπου «των Ελλήνων οι κοινότητες» διαμόρφωναν την ιδιαίτερή τους ταυτότητα.
Τα Καφενεία της Ελλάδας, χώροι συνάντησης των ανδρών, τόποι παιγνιδιών και απολαύσεων, τόποι συνεύρεσης και κοινωνικής συναναστροφής, τόποι ενημέρωσης αλλά και πολιτικών αντιπαραθέσεων, επαγγελματικών συναλλαγών αλλά και τόποι των γλεντιών της παρέας, τόποι του καλαμπουριού και της πλάκας, αποτελούν την καρδιά της ανδρικής κοινωνίας κάθε τόπου, ο χώρος όπου συζητιώνται και επιλύονται όλων των ειδών ανδρικά ζητήματα.
Εκεί περνούν οι άντρες την ώρα τους, πίνουν τον καφέ τους παίζοντας χαρτιά ή παρτίδες τάβλι, βλέπουν ή ακούν τις ειδήσεις, σχολιάζουν τα γεγονότα, συζητούν –και κυρίως διαφωνούν- πολιτικά, έρχονται σε κέφι, πειράζονται, συναλλάσονται, κλείνουν δουλειές, πίνουν το ούζο τους, τρώνε το μεζεδάκι τους, τραγουδούν, παρακολουθούν ποδόσφαιρο στην τηλεόραση.
Πάνω από όλα όμως το καφενείο είναι ο τόπος όπου ο άνδρας δηλώνει την παρουσία του στην κοινωνία των αντρών. Πάει στο καφενείο για να δει και να ειδωθεί, για να ακούσει και να ακουστεί. Χάθηκες απ’ το καφενείο, σημαίνει χάθηκες απο την πιάτσα, από την κοινωνική ζωή.
«Και στις μέρες μας, όταν τα πολλά χωριά ερημώνουν, τελικά τα καφενεία είναι οι τελευταίοι χώροι κοινωνικής συνάθροισης. Αν δεν φροντίσουμε να τα διαφυλάξουμε, να τα ανανεώσουμε και να τα εμπλουτίσουμε, θα έχουμε χάσει ένα τεράστιο πλούτο, όχι μόνο του πολιτισμού της καθημερινότητας μας, αλλά και της ευρύτερης πολιτιστικής μας κληρονομιάς» δηλώνει αφοπλιστικά ο κ Πίττας.
Info
- Η καταγραφή των «Καφενείων της Ελλάδας» διήρκησε αρκετά χρόνια και η οριστική γραφή του βιβλίου έγινε την τριετία 2010-2012.Το βιβλίο περιλαμβάνει στο πρώτο μέρος τα κεφάλαια της εισαγωγής όπου περιέχονται πληροφορίες για τα γενικά χαρακτηριστικά των καφενείων και στο δεύτερο μέρος τα 80 πιο χαρακτηριστικά καφενεία.
- Ο Γιώργος Πίττας είναι μέλος του ΔΣ του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδος και επικεφαλής του προγράμματος «Ελληνικό Πρωινό».
