Κατανυχτική ατμόσφαιρα με την περιφορά των Επιταφίων, τη συνοδεία Φιλαρμονικών, τις Αναστάσιμες λειτουργίες, τα πασχαλιάτικα έθιμα. Το Πάσχα στην Ελλάδα είναι μοναδικό!
ΝΤΕΠΥ ΧΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ (hiotopoulou@gmail.com)
Κατανυχτική ατμόσφαιρα, λιτανείες με τη συνοδεία φιλαρμονικών, στολισμοί, περιφορές των Επιταφίων, και αναβίωση εθίμων.
Μεγάλη Παρασκευή σήμερα, ψάλλεται η Ακολουθία του Επιτάφιου Θρήνου και ακολουθεί η Λιτανεία.
Το Μεγάλο Σάββατο εορτάζεται η πρώτη Ανάσταση και το βράδυ στις 12.00 τα ξημερώματα, οι ιερείς ψέλνουν το ‘Χριστός Ανέστη’. Στη συνέχεια, γευόμαστε την παραδοσιακή μαγειρίτσα.
Την Κυριακή του Πάσχα γιορτάζουμε την Ανάσταση του Κυρίου, και τα έθιμα λένε τραπέζι με το πατροπαράδοτο κατσίκι/αρνί, κόκκινα αυγά, καλή παρέα, μα πάνω απ’ όλα, υγεία!
Ας ‘ταξιδέψουμε’!
Πάρος – Αναπαράσταση των Παθών
Μοναδικό το Πάσχα στο κυκλαδίτικο νησί, με τις αναπαραστάσεις των Παθών του Χριστού, στα Κάτω χωριά, στα Μάρμαρα, τον Πρόδρομο, τις Λεύκες και κυρίως στο κεφαλοχώρι τη Μάρπησσα.
Η Μεγάλη Παρασκευή στην Πάρο, ξεκινάει το μεσημέρι με την Αποκαθήλωση, στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου στη Λαγκάδα, χτισμένο πάνω σε λόφο με πανοραμική θέα. Η μέρα συνεχίζεται με κέρασμα της παραδοσιακής ρεβυθάδας στον Πρόδρομο.
Τη Μεγάλη Παρασκευή το βράδυ, κατά τη διάρκεια της περιφοράς του Επιταφίου, μέσα στα σοκάκια, παιδιά και κάτοικοι των χωριών συμμετέχουν στις αναπαραστάσεις της ζωής και των Παθών του Ιησού, αναπαριστώντας με μοναδικό τρόπο σκηνές από την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, το Μυστικό Δείπνο, την προσευχή στο Όρος των Ελαιών, τη Σταύρωση και την Ανάσταση.
Επίσης, τη Μεγάλη Παρασκευή, στην Χώρα της Πάρου, την Παροικιά, συναντιούνται οι επιτάφιοι από τις τρεις ενορίες.
Την Κυριακή του Πάσχα, στη Νάουσα, γίνεται η Δεύτερη Ανάσταση, κατά την περιφορά της εικόνας από τις δυο ενορίες, της Κοίμησης της Θεοτόκου και της Παντάνασσας, και στη συνέχεια στο λιμανάκι οι επαγγελματίες διοργανώνουν εκδήλωση με τραγούδια και μουσική. Στη Μάρπησσα αναβιώνει το έθιμο της «Κούνιας».
Σκόπελος – Συνάντηση Επιταφίων
Στη Σκόπελο, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, η περιφορά των Επιταφίων στα ασβεστωμένα δρομάκια της Χώρας δημιουργούν μία ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα. Η περιφορά ξεκινάει από την εκκλησία του Χριστού (σ.σ. η εκκλησία πάνω από τον ‘Πλάτανο’), συναντάει τον Επιτάφιο των Τριών Ιεραρχών, συνεχίζουν για την Παναγία Παπαμελετίου φτάνοντας στην Παναγία Φανερωμένη, όπου όλοι οι Επιτάφιοι κατεβαίνουν στον παραλιακό δρόμο της Χώρας της Σκοπέλου, επιστρέφοντας στη συνέχεια ο καθένας στην ενορία του.
Πάτμος- Στο νησί της Αποκάλυψης
Τα θρησκευτικά έθιμα του Πάσχα στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο, παραμένουν αναλλοίωτα στο χρόνο.
Η περιφορά των επιταφίων και το ράντισμα των νοικοκυρών με το ντόπιο ανθόνερο αποτελεί μοναδική εμπειρία που προσφέρει η Πάτμος στους επισκέπτες της την Μεγάλη Παρασκευή.
Μετά την πρώτη Ανάσταση, και συγκεκριμένα την Κυριακή του Πάσχα στον Εσπερινό της Αγάπης στην Ιερά Μονή γίνεται η δεύτερη Ανάσταση, κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες, ενώ από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα όλο το νησί εορτάζει την Ανάσταση μαζί με τους επισκέπτες στην πλατεία της Σκάλας όπου ο Δήμος και οι πολιτιστικοί Σύλλογοι του νησιού προσφέρουν ένα πλούσιο τραπέζι με πασχαλιάτικα εδέσματα, αυγά, πατινιώτικες τυρόπιττες και γλυκά, κρασί και ένα εντυπωσιακό θέαμα με τοπικούς χορούς, οι οποίοι χορεύονται από νέους και νέες του νησιού ντυμένους με την πατμιακή φορεσιά.
Να σημειώσουμε, ότι τη Μεγάλη Πέμπτη, γίνεται η τελετή του Νιπτήρος στη Χώρα Πάτμου σύμφωνα με τις βυζαντινές παραδόσεις και είναι ένα γεγονός που πραγματοποιείται μόνο στην Πάτμο και τα Ιεροσόλυμα.
Σύρος – Επιτάφιοι των Ορθόδοξων και Καθολικών εκκλησιών
Επιβλητικές είναι οι εκκλησίες του νησιού, με το ναό του Αγίου Νικολάου (του πλουσίου) στη συνοικία «Βαπόρια», το ναό της Ανάστασης του Σωτήρος στο λόφο της Ερμούπολης και αντικριστά το ναό του Αγίου Γεωργίου, γνωστός και ως «Σαν Τζώρτζης» (σ.σ. η Μητρόπολη των Καθολικών της Σύρου) στο λόφο της Άνω Σύρου.
Τη Μεγάλη Παρασκευή οι Επιτάφιοι τόσο των Ορθόδοξων όσο και των Καθολικών εκκλησιών βγαίνουν στους δρόμους και συναντιούνται στην πλατεία Μιαούλη, στις 22.00. Θα ακολουθήσει δέηση από το Σεβασμιότατο Μητροπολίτη Σύρου κ. Δωρόθεο Β΄, ο οποίος θα προεξάρχει της τελετής και θα κηρύξει τον Θείο Λόγο. Μετά την ομιλία του Μητροπολίτη, θα ακουστούν πένθιμα εμβατήρια από την Φιλαρμονική του Δήμου.
Η Πρώτη Ανάσταση σημαίνει το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου, ενώ το ίδιο βράδυ, την ώρα της Ανάστασης, η Ερμούπολη φωτίζεται από τα βεγγαλικά και τα πυροτεχνήματα που εκτοξεύονται από τον λόφο της Αναστάσεως και το λόφο της Άνω Σύρου.
Την Κυριακή του Πάσχα, στην εκκλησία της Μεταμόρφωσης, στην Ερμούπολη, ψάλλεται ο Εσπερινός της Αγάπης και ακολουθεί το ευαγγελικό μήνυμα της Ανάστασης, το οποίο διαβάζεται σε 12 γλώσσες.
Κέρκυρα – Τα πήλινα κανάτια και οι Φιλαρμονικές
Τη Μεγάλη Παρασκευή από νωρίς το απόγευμα αρχίζει η περιφορά των Επιταφίων στα γραφικά καντούνια και στις πλατείες της Κέρκυρας. Πρώτος βγαίνει ο Επιτάφιος της Παναγίας της Σπηλιώτισσας από το Νέο Φρούριο και του Παντοκράτορα στο Καμπιέλλο για να ακολουθήσουν οι υπόλοιποι μέχρι τις 10 το βράδυ. Είναι η ώρα που βγαίνει ο Επιτάφιος της Μητροπόλεως τον οποίο συνοδεύει ο Ιερός Κλήρος και οι Αρχές του τόπου, οι Φιλαρμονικές, χορωδίες και πλήθος κόσμου.
Η «Παλαιά» Φιλαρμονική (κόκκινη) παίζει το Adagio του Albinoni, η «Μάντζαρος» (μπλε) την Marcia Funebre του Giuseppe Verdi, και η «Καποδίστριας» την Elegia Funebre, την Sventura του Mariani και το πένθιμο εμβατήριο του Chopin.
Το Μεγάλο Σάββατο, στις 6 το πρωί αναβιώνει το έθιμο του τεχνητού σεισμού, το οποίο αποτελεί παράδοση για το ναό της Παναγίας των Ξένων, και γίνεται μετά το τέλος του ‘Αποστόλου’. Αποτελεί αναπαράσταση του σεισμού που περιγράφεται στο Ιερό Ευαγγέλιο, σαν επακόλουθο θριαμβικό γεγονός της Αναστάσεως του Κυρίου. Στις 9.00 π.μ. γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της εκκλησίας του Αγίου Σπυρίδωνος πολιούχου του νησιού, με την πομπή να κινείται ρυθμικά με τους πένθιμους ήχους των τριών Φιλαρμονικών της πόλης.
Η Πρώτη Ανάσταση γίνεται στις 11 το πρωί, και όταν τελειώσει η Ακολουθία στη Μητρόπολη χτυπούν χαρμόσυνα οι καμπάνες. Είναι η ώρα όπου από τα παράθυρα των σπιτιών πέφτουν κατά χιλιάδες οι μπότηδες -τα πήλινα κανάτια- στους δρόμους της Κέρκυρας, γεμάτα νερό για να κάνουν μεγαλύτερο κρότο. Μετά το σπάσιμο των κανατιών, οι Φιλαρμονικές ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης παίζοντας το αλέγρο μαρς «Μην φοβάστε Γραικοί».
Επίσης, την ίδια περίπου ώρα, στην Πίνια –το παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης- αναβιώνει το παλιό έθιμο της «Μαστέλας».
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου η Αναστάσιμη Ακολουθία τελείται στο πάλκο της Πάνω Πλατείας.
Σίφνος – Τα ‘τσούνια’, ο Ιούδας και η «κούνια της Λαμπρής»
Στην πανέμορφη Σίφνο, στις Κυκλάδες, τη Μεγάλη Παρασκευή στον Αρτεμώνα κατά τη διάρκεια της περιφοράς, συναντιούνται οι Επιτάφιοι των ενοριών Παναγίας Κόγχης (Αρτεμώνα) και Ταξιαρχών (Αγίου Λουκά) στην Παναγία την Άμμο, και στη συνέχεια του Αγίου Λουκά και Αγίου Ιωάννη (Άνω Πετάλι) στην Παναγία τα Γουρνιά. Κατά την περιφορά των Επιταφίων, οι κάτοικοι ανάβουν μεγάλες φωτιές, τους κάψαλους, σε διάφορα σημεία από τα οποία περνάει ο Επιτάφιος.
Το Μεγάλο Σάββατο, μετά την πρώτη Ανάσταση, ξεκινούν οι προετοιμασίες για το Πασχαλινό φαγητό, το μαστέλο (κατσικάκι ή αρνάκι το πλένουν με κόκκινο κρασί, το αλατοπιπερώνουν, το αρωματίζουν με μπόλικο άνηθο ή μάραθο και το τοποθετούν σε ειδικό κεραμικό σκεύος -το μαστέλο-, στον πάτο του οποίου μπαίνουν κλιματόβεργες σταυρωτά, αποτρέποντας το κρέας να ακουμπήσει κάτω. Στη συνέχεια ψήνεται στον ξυλόφουρνο) και το βράδυ είναι η Αναστάσιμη λειτουργία. Το μαστέλο τρώγεται μετά την Ανάσταση, την Κυριακή του Πάσχα, και κάθε μέρα έως ότου τελειώσει.
Την Κυριακή του Πάσχα,γίνεται η Ακολουθία της Αγάπης, στο Μοναστήρι της Βρύσης, με ιδιαίτερη λαμπρότητα και τη συμμετοχή του Ιερού Κλήρου της Σίφνου.
Το απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα, αναβιώνουν και παρουσιάζονται τα έθιμα «Τσούνια» και «Κούνια της Λαμπρής» (ή «Κουνίστρια»). Το δρώμενο γίνεται εναλλάξ κάθε χρόνο στον Αρτεμώνα και στην Απολλωνία. Τα «Τσούνια» είναι ένα παιχνίδι που παίζεται ανά ζεύγη (άντρας – γυναίκα), και παλιότερα αποτελούσε ευκαιρία για συνάντηση και διασκέδαση των νέων. Παράλληλα, στον ίδιο χώρο, στήνεται μια ξύλινη αυτοσχέδια κούνια – «η κούνια της Λαμπρής»-, για να κουνήσουν οι νεαροί τις αγαπημένες τους.
Το βράδυ της Κυριακής του Πάσχα, ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σίφνου τηρεί το έθιμο του Ιούδα, εναλλάξ κάθε χρόνο στην πλατεία του Αρτεμώνα ή στην Απολλωνία, ύστερα από τη περιφορά του χειροποίητου ομοιώματος στους κεντρικούς δρόμους της Σίφνου. Ακολουθεί πασχαλινό κέρασμα και παρουσίαση τοπικών χορών από μέλη των χορευτικών τμημάτων του Συλλόγου, με τη συνοδεία σιφναίκου τακιμιού (βιολί και λαούτο).
Χίος – Ρουκετόπολεμος στον Βροντάδο
Στον ΒΡΟΝΤΑΔΟ (6 χλμ). το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου αναβιώνει το παλιό Βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής. Είναι ο γνωστός ρουκετοπόλεμος, όπου οι δυο μεγαλύτερες ενορίες, ο Άγιος Μάρκος και η Παναγία η Ερυθιανή ανταλλάσουν πυρά.
Στην παραδοσιακή Όλυμπο της Καρπάθου
Στο δεύτερο σε έκταση μεγαλύτερο νησί της Δωδεκανήσου, την Κάρπαθο, οι ημέρες του Πάσχα, ακολουθούν την δική τους παράδοση. Ειδικά, στην Όλυμπο ή Έλυμπο, στο βορειότερο τμήμα της Καρπάθου.
Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου ο κόσμος συγκεντρώνεται στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, με το εξαιρετικό ξυλόγλυπτο τέμπλο του 1742.
Οι κάτοικοι της Ολύμπου, την κύρια Ανάσταση την γιορτάζουν την Κυριακή του Πάσχα, το μεσημέρι. Στη συνέχεια, σύμφωνα με το έθιμο, ακολουθεί παραδοσιακός χορός στο προαύλιο της εκκλησίας, το Πλατύ, με τη συνοδεία των παραδοσιακών οργάνων της Καρπάθου, της λύρας, του λαούτου και της τσαμπούνα, και με τραγούδια, συρματικά (δημοτικά) και μαντινάδες.
Τη δεύτερη μέρα του Πάσχα οι Ολυμπίτισσες πηγαίνουν να περιποιηθούν τα οικογενειακά μνήματα ενώ κορυφαία γιορτή για την Όλυμπο, είναι η Τρίτη της Διακαινησίμου (Λαμπρή Τρίτη).
Αφού γίνει η λειτουργία το πρωί, ξεκινάει πομπή κρατώντας λάβαρα και τις εικόνες του τέμπλου της Κοίμησης της Θεοτόκου, και κατευθύνεται στο νεκροταφείο για την αναγγελία της Ανάστασης στους νεκρούς. Ακολουθεί λιτάνευση των εικόνων από εξωμονάστηρο σε εξωμονάστηρο και από πηγή σε πηγή «υπέρ υετού». Καταλήγουν στην κεντρική πλατεία της Ολύμπου, θρονιάζουν τις εικόνες στο τέμπλο, η ενορία παραθέτει γεύμα στο γυναικωνίτη για τους ψαλτάδες και τους θρονιαστές και ακολουθεί γλέντι στο Πλατύ μέχρι τα χαράματα.
