Η Μεγάλη Παρασκευή είναι μέρα πένθους και νηστείας για όλη την Χριστιανοσύνη καθώς τότε κορυφώνεται το Θείο Δράμα των Παθών του Χριστού.
ΝΤΕΠΥ ΧΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ (hiotopoulou@gmail.com)
Το πρωί της Μεγάλης Παρασκευής τελείται η ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και ο Εσπερινός της Αποκαθηλώσεως, οπότε και ο Χριστός αποκαθηλώνεται και τοποθετείται στον Επιτάφιο.
Από τα ξημερώματα τις ίδιας μέρας ετοιμάζεται ο Επιτάφιος. Το βράδυ πραγματοποιείται η Ακολουθία του Επιταφίου Θρήνου, δηλαδή ο Όρθρος του Μεγάλου Σαββάτου και ακολουθεί η περιφορά του επιταφίου. Λόγω του πένθιμου χαρακτήρα της ημέρας δεν τελείται Θεία Λειτουργία ούτε ακόμη και η κατανυκτική Λειτουργία Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων.
Σκόπελος
Στο γραφικό νησί των Σποράδων, το μεσημέρι της Μεγάλης Παρασκευής, γύρω στις 15.00, γίνεται περιφορά του Επιταφίου, στο μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου (7,1 χλμ.), η οποία ολοκληρώνεται γύρω στις 17.00 – 17.30.
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, η περιφορά των Επιταφίων στα ασβεστωμένα δρομάκια δημιουργούν μία ιδιαίτερα κατανυκτική ατμόσφαιρα. Η περιφορά ξεκινάει από την εκκλησία του Χριστού (η εκκλησία που είναι πάνω από τον ‘Πλάτανο’), συναντάει τον Επιτάφιο των Τριών Ιεραρχών, συνεχίζουν για την Παναγία Παπαμελετίου φτάνοντας στην Παναγία Φανερωμένη, όπου όλοι οι Επιτάφιοι κατεβαίνουν στον παραλιακό δρόμο της Χώρας της Σκοπέλου, επιστρέφοντας στη συνέχεια ο καθένας στην ενορία του. Ο Επιτάφιος της Παναγίας Φανερωμένης, κατά την επιστροφή του, περνάει και από τις εκκλησίες των Τριών Ιεραρχών και της Παναγίας Παπαμελετίου.
Σημαντικά μοναστήρια, που βρίσκονται στην πλαγιά του όρους Παλούκι, είναι της Ευαγγελίστριας (3,7 χλμ. από Χώρα), της Αγίας Βαρβάρας – το πιο παλιό της Σκοπέλου το οποίο όμως είναι κλειστό-, του Σωτήρος αγιορείτικη μονή, του Αγίου Ρηγίνου (4 χλμ.) – πολιούχου του νησιού κ.ά.
Επίσης, το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη Καστρί (29 χλμ. από Χώρα) βόρεια του νησιού, σκαρφαλωμένο στο βράχο (σ.σ. εκεί πραγματοποιήθηκαν γυρίσματα από την κινηματογραφική ταινία «Mamma Mia» και θα χρειαστεί να ανεβείτε περίπου τα 120 σκαλοπάτια).
Χαρακτηριστικό είναι και το εκκλησάκι στην άκρη του λιμανιού, χτισμένο πάνω στο βράχο. Πρόκειται για την Παναγία του Κάστρου – η αποκαλούμενη Παναγίτσα- και από κει πάνω θα απολαύσετε την πανοραμική θέα. Συνεχίζοντας, μέσα από τα ασβεστωμένα σοκάκια, φτάνετε στο Κάστρο.
Σύρος
Το Πάσχα στην πρωτεύουσα των Κυκλάδων, τη Σύρο, γιορτάζεται κάθε χρόνο ταυτόχρονα από ορθόδοξους και καθολικούς (ανεξάρτητα από την κανονική ημερομηνία του καθολικού Πάσχα). Αποτελεί δε μία από τις ελάχιστες περιπτώσεις σε όλον τον κόσμο ταυτόχρονου εορτασμού του από ορθόδοξους και καθολικούς χριστιανούς.
Επιβλητικές είναι οι εκκλησίες του νησιού, με το ναό του Αγίου Νικολάου (του πλουσίου) στη συνοικία «Βαπόρια», το ναό της Ανάστασης του Σωτήρος στο λόφο της Ερμούπολης και αντικριστά το ναό του Αγίου Γεωργίου γνωστός και ως «Σαν Τζώρτζης» (σ.σ. είναι η Μητρόπολη των Καθολικών της Σύρου) στο λόφο της Άνω Σύρου, επίσης θα σας καθηλώσουν.
Τη Μεγάλη Παρασκευή το απόγευμα, στο μοναστήρι της Αγίας Βαρβάρας στο χωριό Κίνι, γίνεται λειτουργία και περιφορά του Επιτάφιου σε κατανυχτική ατμόσφαιρα, έξω από το μοναστήρι.
Ο συγχρονισμός του καθολικού με το ορθόδοξο Πάσχα στη Σύρο, προσδίδει μοναδική μεγαλοπρέπεια. Στην Άνω Σύρο, γίνεται η περιφορά των καθολικών επιταφίων από τους ναούς του Αγίου Γεωργίου (Σαν Τζώρτζη) και του Αγίου Σεβαστιανού και καθώς η ώρα περνάει, στην πλατεία Μιαούλη, στην Ερμούπολη, συναντιούνται οι Επιτάφιοι από τις τρεις Ορθόδοξες εκκλησίες (Αγ. Νικόλαος, Κοίμηση της Θεοτόκου, Μεταμόρφωση του Σωτήρος – Μητρόπολη), υπό τους ύμνους της χορωδίας του Αγίου Νικολάου και της μπάντας του Δήμου.
Χίος
Τη Μεγάλη Παρασκευή στη Νέα Μονή (17 χλμ. από τη Χίο) γίνεται η Ακολουθία του Επιταφίου Θρήνου και συνέχεια η περιφορά του Επιταφίου γύρω απ’ το καθολικό του μοναστηριού. Όλοι μαζί ψάλλουν τα Εγκώμια του Επιταφίου ενώ εντυπωσιάζει η αναπαράσταση της «Εις Άδου Καθόδου» ενώ ψάλλεται το «Άρατε Πύλες».
Σημειώνεται, ότι το βράδυ της Μεγάλης Ανάστασης στο χωριό Βροντάδο της Χίου αναβιώνει το έθιμο του ρουκετοπόλεμου.
Ζάκυνθος
Τη Μεγάλη Παρασκευή στο νησί όλοι συμμετέχουν στο Θείο Δράμα. Το πρωί ψάλλεται η Ακολουθία των Μεγάλων Ωρών και ακολούθως η Αποκαθήλωση. Στις 14.00 ξεκινάει από το ναό του Αγίου Νικολάου του Μώλου η Λιτανεία του Εσταυρωμένου. Μαζί λιτανεύεται και η περίφημη εικόνα της Παναγίας του Πάθους (Mater Dolorosa).
Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής γίνεται η Ακολουθία του Επιταφίου, όχι όμως και η λιτάνευση. Σύμφωνα μ’ ένα παλιό έθιμο, γίνεται ξημερώματα Μεγάλου Σαββάτου, στις 2.00 το πρωί. Στις 4.00 π.μ. γίνεται η έξοδος του χρυσωμένου και ξυλόγλυπτου Επιταφίου (στη Ζάκυνθο οι επιτάφιοι δε στολίζονται με λουλούδια, διότι είναι ξυλόγλυπτοι με επένδυση φύλλου χρυσού) και η επιστροφή του στις 5.30 π.μ. Η ξακουστή «Gloria» («Δόξα») ή το «κομμάτι» ψάλλεται απ’ όλον τον κόσμο, ενώ κατά την Πρώτη Ανάσταση οι νοικοκυρές σπάνε πήλινες στάμνες.
Κέρκυρα
Τη Μεγάλη Παρασκευή, οι φιλαρμονικές της Κέρκυρας συνοδεύουν τους επιταφίους, ξεκινώντας στις 2 το μεσημέρι. Η «Παλαιά Φιλαρμονική» (κόκκινη) παίζει το Adagio του Albioni, η «Μάντζαρος» (μπλε) τη Marcia Funebre του Verdi και η «Καποδίστριας» την Elegia Funebre, τη Sventura του Mariani, καθώς και το πένθιμο εμβατήριο του Chopin.
Το Μεγάλο Σάββατο, στις 6 το πρωί, στο ναό της Φανερωμένης (Παναγία των Ξένων) στην Πλακάδα του Αγίου, πραγματοποιείται το έθιμο του σεισμού, ως αναπαράσταση του σεισμού μετά την Ανάσταση του Χριστού, που περιγράφεται στο Ευαγγέλιο. Στις 9.00 π.μ. ξεκινά από το δημαρχείο η περιφορά του επιταφίου και η λιτανεία Αγ. Σπυρίδωνα, στις 11.00 π.μ., γίνεται η Πρώτη Ανάσταση με τη ρίψη των μπότηδων. Την ίδια ώρα, στην «Πίνια», το παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης πραγματοποιείται το έθιμο της «μαστέλας». Ένα μισοβάρελο στολίζεται με μυρτιές και κορδέλες και οι περαστικοί καλούνται να ρίξουν μέσα κέρματα «για το καλό».
Πήλιο
Στο πανέμορφο Πήλιο, στο νομό Μαγνησίας, τη Μεγάλη Παρασκευή γίνεται η περιφορά των επιταφίων στα λιθόστρωτα καλντερίμια των παραδοσιακών χωριών με τη συμμετοχή του κόσμου, ντόπιων και επισκεπτών να ακολουθούν την πομπή, κρατώντας αναμμένα κεριά.
