Μια φορά κι έναν καιρό, στο παλάτι του βασιλιά Λυκομήδη, η Θέτιδα έκρυψε το γιο της Αχιλλέα, ντυμένο με γυναικεία ρούχα για ν’ αποφύγει τη συμμετοχή του στον Τρωικό Πόλεμο. Όμως ο βασιλιάς της Ιθάκης, Οδυσσέας, βάλθηκε να τον ανακαλύψει…
Της Ντέπυς Χιωτοπούλου (hiotopoulou@gmail.com)
…πήγε λοιπόν στο παλάτι του Λυκομήδη και εκεί άρχισε να επιδεικνύει δύο κάνιστρα, το ένα γεμάτο με κοσμήματα και το άλλο με όπλα. Οι γυναίκες εντυπωσιάστηκαν από τα κοσμήματα. Ο Αχιλλέας, όμως, ξεχνώντας τη γυναικεία αμφίεσή του, εστίασε στα όπλα. Αποτέλεσμα ήταν να τον ανακαλύψουν και να τον πείσουν τελικά να λάβει μέρος στον Τρωικό Πόλεμο…
Η Σκύρος είναι το νοτιότερο νησί των βόρειων Σποράδων και το μεγαλύτερο νησί του συμπλέγματος με 210 τετρ. χλμ. και απέχει 23 ναυτικά μίλια από την Εύβοια.
Όσον αφορά στο όνομα του νησιού, αυτό προέρχεται από τη φύση του εδάφους της που είναι ορεινό και πετρώδες. Γεωλογικά χωρίζεται σε δύο κομμάτια, το βόρειο, τη λεγόμενη Μερόη, το οποίο είναι πευκόφυτο και δασώδες -αν και πριν από λίγα χρόνια στον Άγιο Φωκά κάηκαν κοντά στα 6.000 στρέμματα-, και το νότιο, το λεγόμενο Βουνό, το οποίο είναι άνυδρο, ορεινό, πετρώδες και άγονο.
Μερόη, ο εύφορος Βορράς
Στρατηγικό σημείο αποτελεί ο παραθαλάσσιος οικισμός Μαγαζιά, ιδιαίτερα αναπτυγμένος τουριστικά, με μεγάλη σε πλάτος και μήκος παραλία που φτάνει μέχρι το Μόλο. Σε κοντινή απόσταση από τα Μαγαζιά είναι η Χώρα ή το «Χωριό», όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι, χτισμένη αμφιθεατρικά στις ανατολικές απολήξεις του όρους Όλυμπος, στη σκιά του Κάστρου και του βυζαντινού μοναστηριού του Αϊ-Γιώργη του Σκυριανού.
Ακολουθώντας βόρεια κατεύθυνση για αεροδρόμιο, υπάρχει πινακίδα για το Παλαμάρι, τον αρχαιολογικό χώρο της Σκύρου. Ο οικισμός και οι οχυρώσεις του χρονολογούνται από την Πρώιμη Χαλκοκρατία, δηλαδή πριν από το 2.500 π.Χ.
Η Ατσίτσα είναι ένας όμορφος όρμος με λίγα καταλύματα και κάνα δυο ταβερνάκια. Στον Αγιο Φωκά βρίσκεται η ταβερνούλα της κυρα-Καλής που υπόσχεται φρέσκο ψαράκι. Εκεί και το ομώνυμο ξωκλήσι. Βρισκόμαστε στη δυτική ακτογραμμή του νησιού, η οποία έχει πληγεί περισσότερο από κάθε άλλο σημείο από την πυρκαγιά.
Λίγα χιλιόμετρα μετά τον Αγιο Φωκά συναντάμε τον Πεύκο, ενώ λίγο πιο κάτω μια διασταύρωση δεξιά οδηγεί προς τη Λιναριά, το λιμάνι του νησιού, και αριστερά προς τη Χώρα. Η Λιναριά είναι χτισμένη σε ασφαλή όρμο και απλώνεται αμφιθεατρικά προσφέροντας αξιόλογη τουριστική υποδομή.
Βουνό, ο άγονος Νότος
Ορεινό, πετρώδες, άγονο και ακαλλιέργητο το Βουνό, το νότιο τμήμα της Σκύρου, με πέτρες, σφενδάμια και πουρνάρια, το οποίο όμως περιβάλλεται από πηγές που ποτίζουν τα περιβόλια αλλά και τα κοπάδια με τα χιλιάδες αιγοπρόβατα.
Στο Νότο, από τα βάθη των αιώνων, ζούσαν και εξακολουθούν να ζουν η σπάνια ράτσα, τα μοναδικά στον κόσμο σκυριανά αλογάκια, που μαζί με τη θαλάσσια χελώνα καρέτα καρέτα και τη μεσογειακή φώκια μονάχους μονάχους έχουν συμπεριληφθεί στα προστατευόμενα είδη της άγριας ελληνικής πανίδας.
Σήμερα, τα σκυριανά αλογάκια τείνουν να εξαφανιστούν, αν σκεφτείτε ότι από τα 2.000 περίπου άλογα που υπήρχαν στο νησί στις αρχές του 20ού αιώνα στις μέρες μας υπολογίζονται γύρω στα 200.
Στο Νότο βρίσκονται οι τοποθεσίες Νύφι, Νυφάκι και Νυφίρι, γεμάτες πηγές και γάργαρο νερό, οι οποίες «δηλώνουν» τη λατρεία των νυμφών. Σύμφωνα με τη μυθολογία, στις παραπάνω τοποθεσίες, αλλά και στη Σωτέρα, στον Αϊ-Μάμα, στη Διχούνια με τις ομώνυμες πηγές, και στις περιοχές Αραπίνα, Θεοτόκος, Μανωλιά, Ληνώ και Γυρίσματα, κάποτε ζούσαν νεράιδες που έβγαιναν τη νύχτα και τρομοκρατούσαν τους περαστικούς.
Αφού περάσουμε και από την Καλαμίτσα, τον τελευταίο οικισμό του νησιού πριν από το πετρώδες τοπίο, ατενίζουμε από ψηλά τον όρμο Τρεις Μπούκες. Σ’ αυτόν τον όρμο άραξε το γαλλικό πλωτό νοσοκομείο, κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου, μεταφέροντας τη σορό του Αγγλου ποιητή Ρούπερτ Μπρουκ (1887 – 1915), ο οποίος πέθανε εν πλω στις 23 Απριλίου 1915. Μόλις ο Μπρουκ αντίκρισε τη σκυριανή γη, εξέφρασε την επιθυμία να ταφεί εκεί. Ο τάφος του βρίσκεται στη θέση Αγία Τριάδα, μέσα σ’ έναν ελαιώνα και πολύ κοντά στην ακτή, ο δε ανδριάντας του ξεχωρίζει στην πλατεία της Αιώνιας Ποίησης, στη Χώρα της Σκύρου, γνωστή και ως πλατεία «Μπρουκ» (δίπλα στο Αρχαιολογικό Μουσείο και στο Μουσείο «Φαλτάιτς»).
Η Χώρα της Σκύρου
Η ανατολική πλευρά της Χώρας αγναντεύει το απέραντο γαλάζιο του Αιγαίου πελάγους, ενώ στη δυτική έχει αναπτυχθεί ο οικισμός λόγω των σφοδρών βορειοανατολικών ανέμων. Τα σπίτια, το ένα πλάι στ’ άλλο, λευκά, σε σχήμα κύβου, με κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική, μονώροφα ή διώροφα, και γειτονιές με στενά, λιθόστρωτα, δαιδαλώδη καλντερίμια, που άλλα σε οδηγούν στη Μεγάλη Στράτα -το κεντρικό δρομάκι που διασχίζει τη Χώρα- κι άλλα στο λόφο, εκεί όπου βρίσκεται το Κάστρο. Εκεί και το μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου που ιδρύθηκε από το Νικηφόρο Φωκά το 962. Κοντά στο Κάστρο βρίσκεται η αρχοντογειτονιά, η συνοικία των προυχόντων. Στη Σαρού, με τις χαρακτηριστικές καμάρες, βρίσκεται η εκκλησία της Γεννήσεως της Θεοτόκου ή Αρχοντοπαναγιά. Εκεί και το πνευματικό κέντρο του νησιού, καθώς επίσης και η εκκλησία των Ταξιαρχών, κολλητά στην Παναγιά Κτσου.
Η Μεγάλη Στράτα διασχίζει τη Χώρα και από την πλατεία με το Ηρώο καταλήγει σε μια άλλη πλατεία, αυτήν της Αιώνιας Ποίησης με τον ανδριάντα του φιλέλληνα Μπρουκ.
Το πανηγύρι του αγίου Ερμόλαου
Στη Σκύρο, κάθε χρόνο, οι κάτοικοι τιμούν τον άγιο Ερμόλαο (26 Ιουλίου). Την παραμονή της γιορτής -Δευτέρα 25 Ιουλίου- οι κάτοικοι φορούν τα καλά τους, κατεβαίνουν στο λιμανάκι του Μώλου (γύρω στις 18.30), επιβιβάζονται στα καΐκια των ψαράδων που τους μεταφέρουν στο νησάκι, απέναντι από τη θέση Πουριά, εκεί όπου βρίσκεται το ξωκλήσι του αγίου.
«Άγιε Ερμόλαε, τσε κάμε πρίμα τον τσερό να πάμε», τραγουδούν πάνω στο καΐκι μέχρι να φτάσουν στο ξωκλήσι. Η διαδρομή είναι ξεχωριστή για τους προσκυνητές, αφού η λειτουργία εξαρτάται από τον καιρό. Στο σημείο όπου είναι χτισμένο το ξωκλήσι η θάλασσα είναι ανοιχτή και το πιάνει ο λεβάντες, ο ανατολικός άνεμος.
Ο άγιος Ερμόλαος είναι μονοκκλήσι και σύμφωνα με τις ιστορίες των ηλικιωμένων το έχτισε ένας Χιώτης καπετάνιος, ως τάμα, όταν ναυάγησε έξω από τη Σκύρο. Θεωρείται ο γιατρός των παιδιών και, σύμφωνα με το έθιμο, οι γονείς πηγαίνουν εκεί με τα παιδιά τους, τα βάζουν να κάνουν τρεις φορές το γύρο της εκκλησίας, τους κόβουν τα νυχάκια και στη συνέχεια αφήνουν ένα εσώρουχό τους, ένα φανελάκι, κρυμμένο μέσα στα πουριά, τις τρύπες των βράχων. Ετσι, τα φυλάει ο άγιος Ερμόλαος!
Ο επίτροπος αναλαμβάνει να είναι φροντισμένος ο χώρος. Ασβεστώνουν το εκκλησάκι, το στολίζουν και αναμένουν την παραμονή, όταν θα μαζευτεί ο κόσμος και θα γίνει η λειτουργία. Η λειτουργία γίνεται έξω από το ξωκλήσι, στο προαύλιό του, και στο τέλος μοιράζονται ο επιούσιος άρτος, κόλλυβα, ούζο, καρπούζι και ό,τι άλλο έχει ετοιμάσει ο επίτροπος. Με το σούρουπο, οι προσκυνητές αρχίζουν και αναχωρούν από τη βραχονησίδα και στη συνέχεια μαζεύονται όλοι στην πλατεία του Μώλου, εκεί όπου το Πνευματικό Κέντρο του δήμου και οι πολιτιστικοί σύλλογοι έχουν ετοιμάσει μουσικοχορευτικό πρόγραμμα.
Tips
– Αρχαιολογικό Μουσείο: εκτίθενται ευρήματα της Νεολιθικής περιόδου και της Πρωτοελλαδικής, ενώ ενδιαφέρον παρουσιάζει η λαογραφική αίθουσα όπου αναπαρίσταται το σκυριανό σπίτι, με τον ξυλόγλυπτο μπουλμέ (το διάφραγμα που χωρίζει το δωμάτιο σε δύο μέρη), το τζάκι -«φ’γου» στη σκυριανή διάλεκτο, χτισμένο πάντοτε σε γωνία- και την αλώνη -τα διακοσμητικά αντικείμενα του σπιτιού, τα κεραμικά και τα γυαλικά, τα χάλκινα πιάτα και οι δίσκοι, τα κανάτια και οι κούπες (τηλ. 22220/ 91.307).
– Μουσείο «Μάνος Φαλτάιτς»: χτισμένο πάνω στο μεγαλύτερο πύργο των πελασγικών τειχών της Σκύρου, τον Παλαιόπυργο. Το Μουσείο ίδρυσε ο Μάνος Φαλτάιτς, γιος του δημοσιογράφου, συγγραφέα και ερευνητή της ελληνικής παραδοσιακής κληρονομιάς Κωνσταντίνου Φαλτάιτς. Στο Μουσείο είναι συγκεντρωμένα όλα τα στοιχεία της καθημερινής ζωής της Σκύρου, της τέχνης, του λόγου, καθώς και της ιστορίας του νησιού. Εκτίθενται πλούσιες συλλογές παραδοσιακών επαγγελμάτων, αντιπροσωπευτικά έργα ζωγραφικής του Μάνου Φαλτάιτς κ.ά. (τηλ. 22220/ 91.232).
– Σκυριανά κεραμικά, ξυλόγλυπτα, κεντήματα είναι από τις τέχνες του νησιού που πρέπει να δείτε από κοντά, αλλά και να αποκτήσετε κάτι απ’ αυτά.
– Το εκκλησάκι του αγίου Νικολάου σε βράχο, στα Πουριά, και ο όρμος Αχίλλι -σύμφωνα με τη μυθολογία, ο Αχιλλέας, αφού αποκαλύφθηκε από τον πολυμήχανο Οδυσσέα, ξεκίνησε για την Τροία από έναν όρμο της Σκύρου, το Αχίλλι, που πήρε και το όνομά του.
Info
– Πώς θα πάτε: απευθείας από Θεσσαλονίκη με τη Sky Express, ή οδικώς μέχρι την Κύμη της Εύβοιας και από κει ακτοπλοϊκώς (www.sne.gr, τηλ. 22220/ 22.020, πρακτορείο Κύμης, τηλ. 22220/ 91.790 πρακτορείο Σκύρου).
– Φαγητό: πεντανόστιμο το σκυριανό κατσικάκι που θα γευτείτε, τα τοπικά τυριά, ο κόκορας κοκκινιστός με μακαρόνια κ.ά. Προτείνουμε: «Στέφανος» (ή «Πολύβιος») στα Μαγαζιά για μαγειρευτά αλλά και φρέσκα ψάρια, «Οι Ιστορίες του μπάρμπα» στο Μώλο, τσιπουράδικο – ουζερί, «Μουριές» στην Καλαμίτσα με τραπεζάκια κάτω από τις μουριές, «Ο παππούς κι εγώ» στη Χώρα αλλά και στην Καλαμίτσα μεζεδοπωλείο με νοστιμότατους μεζέδες, «Μαργέτης» στη Χώρα για μαγειρευτά, «Ο Ψαριώτης» στη Λιναριά για ψάρια, «Ανεμόμυλος» στα Πουριά σε ανεμόμυλο του 1847, «Λάμπρος» στις Ασπούς, «Αγιος Πέτρος» στον ομώνυμο όρμο, «Κτήμα Ατσίτσα» στην Ατσίτσα για σκυριανά εδέσματα με βιολογικά προϊόντα, «Ανατολικός άνεμος» στη Χώρα -πλατεία «Μπρουκ» καφενείο – γλυκοπωλείο – ουζερί κ.ά.
– Παραλίες: Μαγαζιά, Μώλος, Γυρίσματα, Αγ. Πέτρος, Κυρα-Παναγιά, Ατσίτσα, Αγ. Φωκάς, Πεύκος, Αχερούνες, Λιναριά, Καλαμίτσα, Αχίλλι, Ασπούς, στο κοντινό νησάκι Σαρακήνο όρμος Γλυφάδα.
