Πέμπτη, 28 Μαρτίου, 2024
ΑρχικήΝησιωτική ΕλλάδαΔωδεκάνησαΉθη και έθιμα του Δεκαπενταύγουστου

Ήθη και έθιμα του Δεκαπενταύγουστου

Σε διάφορα μέρη της Ελλάδας, παραμονή και ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, γιορτάζουν με ιδιαίτερη κατάνυξη την Κοίμηση της Θεοτόκου.

Της Ντέπυς Χιωτοπούλου (hiotopoulou@gmail.com)

Πλήθος κόσμου συρρέει για να προσκυνήσει τη Μεγαλόχαρη καθώς και να λάβει μέρος στα πανηγύρια που διαρκούν και δυο και τρεις ημέρες, υπό τους ήχους λαϊκών μουσικών οργάνων, τοπικών εδεσμάτων και κρασιού.

Στην Παναγία της Τήνου

Αναμφισβήτητα το προσκύνημα στην Παναγία της Τήνου είναι το σημαντικότερο ορθόδοξο προσκύνημα στην Ελλάδα και ένα απ’ τα γνωστότερα σ’ όλον τον κόσμο. Στο νησί που είναι απόλυτα ταυτισμένο με την Παναγιά του, συγκεντρώνονται κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και ν’ αποθέσουν τα τάματά τους. Η εικόνα των πιστών που ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια, γονατιστοί είναι από τις πιο χαρακτηριστικές.

Ο επιβλητικός ναός της Παναγίας της Τήνου, φτιαγμένος όλος από λευκό μάρμαρο, θεμελιώθηκε το 1823 στο σημείο που βρέθηκε η εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου με θαυματουργό τρόπο, ύστερα από όραμα της Μοναχής Πελαγίας. Στο εσωτερικό του ναού, στα αριστερά βρίσκεται το εικονοστάσι στο οποίο φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, γεμάτη από τάματα των πιστών.

Ανήμερα της Παναγίας, στο νησί γιορτάζεται και η επέτειος της βύθισης της φρεγάτας «Έλλη» που τορπιλίστηκε από τους Ιταλούς, έξω από το λιμάνι της Τήνου στις 15/8/1940.

Παναγία Εκατονταπυλιανή στην Πάρο

Από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, ο παλαιοχριστιανικός ναός της Εκατονταπυλιανής, στην Παροικιά την πρωτεύουσα της Πάρου, είναι από τους αρχαιότερους και καλύτερα διατηρημένους χριστιανικούς ναούς.

Σύμφωνα με την παράδοση το αρχικό κτίσμα του ναού αυτού ήταν έργο του Αυτοκράτορα του Βυζαντίου Μέγα Κωνσταντίνου προς εκπλήρωση επιθυμίας της μητέρας του, Αγ. Ελένης. Ταξιδεύοντας η Βασιλομήτορος Ελένη προς τους Αγίους Τόπους λόγω μεγάλης θαλασσοταραχής το πλοίο που επέβαινε αναγκάσθηκε να καταφύγει στη Πάρο. Εκεί προσευχόμενη η Αγία Ελένη στην Παναγία, έταξε με την ολοκλήρωση του ταξιδιού της να κτίσει μια μεγαλόπρεπη εκκλησία αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Το τάμα αυτό ήταν που υλοποίησε ο γιος της Μέγας Κωνσταντίνος χτίζοντας μια τρίκλιτη βασιλική γύρω στον 4ο αιώνα.

Και οι δύο ονομασίες του ναού, Εκατονταπυλιανή και Καταπολιανή φέρονται σε παράλληλη χρήση από τα μέσα του 16ου αιώνα, η επίσημη όμως ονομασία είναι Εκατονταπυλιανή, όπου σύμφωνα με την παράδοση 99 πύλες (πόρτες) είναι φανερές ενώ η 100η είναι κλειστή και δε φαίνεται’ θα φανεί και θα ανοίξει όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη.

Μετά την καθιερωμένη περιφορά του επιταφίου, ξεκινά το μεγάλο πανηγύρι που κρατάει μέχρι τις πρωινές ώρες, με παραδοσιακή μουσική, παριανό κρασί και ντόπιους μεζέδες.

DSCN9604 ParosΦωτ.: Ντ.Χ.

Μοναστήρι της Παναγίας στη Φολέγανδρο

Σκαρφαλωμένη στο βράχο πάνω από τη Χώρα και χτισμένη κατά πάσα πιθανότητα στη θέση αρχαίου ναού, το μοναστήρι της Παναγίας είναι η μεγαλύτερη εκκλησία της Φολεγάνδρου, αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Ο ναός υπήρξε καθολικό γυναικείας μονής ενώ υπάρχει μαρμάρινη επιγραφή του 1687 που αναφέρεται στην ανακαίνισή του. Η εικόνα της Παναγίας που φυλάσσεται στην εκκλησία, συνδέεται με πειρατικές ιστορίες και θρύλους του νησιού. Σύμφωνα με το παλιό φολεγανδρίτικο έθιμο, το Πάσχα γίνεται περιφορά της εικόνας σ’ όλους τους οικισμούς και στα σπίτια του νησιού.

Ανηφορίζοντας το «στρατάκι», το φιδωτό δρομάκι που ξεκινάει από την πλατεία της Πούντας, φτάνετε στο μοναστήρι της Παναγίας, για το πανηγύρι του Δεκαπενταύγουστου, και όχι μόνο. Η δε θέα από κει πάνω τόσο στη Χώρα χτισμένη, στην άκρη του βράχου, όσο και στο γαλάζιο του Αιγαίου είναι μοναδική!

DSC_0044 FoleΦωτ.: Ντ.Χ.

Με καΐκια στο Κάτω Κουφονήσι

Αν βρεθείτε, τέτοιες ημέρες στις Μικρές Κυκλάδες, και συγκεκριμένα στα Κουφονήσια, να ξέρετε, ότι το Δεκαπενταύγουστο, οι κάτοικοι του νησιού πηγαίνουν με τα καΐκια στο Κάτω Κουφονήσι για το πανηγύρι της Παναγίας, το εκκλησάκι της οποίας είναι χτισμένο στο μόλο, πάνω σε αρχαία ερείπια. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό με ψάρια, κατσίκι και αρνί.

Στην επιστροφή κάνουν αγώνες για το ποιος θα περάσει τον άλλο στο Πάνω Κουφονήσι. Με την επιστροφή ντόπιοι και ξένοι γλεντούν υπό τους ήχους των βιολιών.

DSC_0172 Kato KoufonisiΦωτ.: Ντ.Χ.

Στην Όλυμπο Καρπάθου
Στην ορεινή Όλυμπο ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου χαρακτηρίζεται από ιδιαίτερη κατάνυξη ενώ οι λειτουργίες είναι βαθιά συνδεδεμένες με το πένθος που χαρακτηρίζει την ημέρα (σ.σ. πανηγύρι αυτήν την ημέρα γίνεται και στα χωριά Μενετές, Απέρι και Πυλές).

Το αποκορύφωμα του παραδοσιακού εορτασμού είναι ο χορός που γίνεται στο Πλατύ, τη μικρή πλατεία μπροστά από την εκκλησιά της Κοίμησης της Θεοτόκου, με τους οργανοπαίκτες να παίζουν τον Κάτω Χορό. Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, διαρκεί ώρες.

ΠΑΣΧΑ ΣΤΗΝ ΟΛΥΜΠΟ ΦΩΤ,.ΜΑΝΩΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΗ Φωτογραφία: Μανώλης Χατζηβασίλης

Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου, λύρας και τσαμπούνας. Στη συνέχεια, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά-σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις παραδοσιακές γιορτινές τους φορεσιές.

Στις 23 Αυγούστου, στην Κυρά Παναγιά, γίνεται επίσης πανηγύρι, ενώ ένα ακόμη σημαντικό είναι του Αγίου Ιωάννη, στις 28 – 29 Αυγούστου, στη Βρουκούντα, στο σπήλαιο του Αϊ Γιάννη. Οι προσκυνητές από βραδύς φτάνουν εκεί με τα καΐκια από το Διαφάνι ή πεζοί από την Αυλώνα. Μετά τον εσπερινό, γίνεται γλέντι και ολονύχτιος χορός, που επαναλαμβάνεται και την επομένη.

Στη μονή Ευαγγελισμού στη Σκιάθο

Στη Σκιάθο, και συγκεκριμένα στην ιερά μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου -το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας ή της Βαγγελίστριας, όπως το λένε οι Σκιαθίτες- την παραμονή της Κοίμησης της Θεοτόκου (14 Αυγούστου) ψάλλονται τα εγκώμια όπως ακριβώς τη Μεγάλη Παρασκευή. Στη συνέχεια γίνεται περιφορά του Επιταφίου μέσα σε ατμόσφαιρα μοναδικής κατάνυξης.

Στο μοναστήρι λειτουργούν και τέσσερα πολύ ενδιαφέροντα μουσεία: Ιερών Κειμηλίων (Εκκλησιαστικό Μουσείο), Μουσικών Οργάνων του κόσμου, ιδιωτική συλλογή της οικογένειας Δεληγιάννη Μονιέ, Αρχείο Βαλκανικών Πολέμων της οικογένειας Ποταμιάνου και Λαογραφικό (σ.σ. εκεί μεταξύ άλλων θα δείτε τη σημαία αντίγραφο, όπου το 1807 σχεδιάστηκε, υφάνθηκε, ευλογήθηκε και υψώθηκε η πρώτη ελληνική σημαία με το λευκό Σταυρό στη μέση του γαλανού φόντου). Η μονή Ευαγγελισμού της Θεοτόκου απέχει 5 χλμ. από τη Χώρα της Σκιάθου (τηλ. 24270/ 22.012).

DSC_0004 Skiathos

Στο Σέλι Βερμίου

Κάθε χρόνο, το Δεκαπενταύγουστο, το Σέλι, τιμά την πολιούχο και προστάτιδά του, την Παναγία, με θρησκευτικές εκδηλώσεις και παραδοσιακά βλάχικα πανηγύρια.

Το απόγευμα της παραμονής, 14 Αυγούστου, γίνεται η περιφορά της εικόνας της Παναγίας στο χωριό, την οποία συνοδεύουν νέες κοπέλες του χωριού ντυμένες με παραδοσιακές στολές. Ακολουθούν εορταστικές εκδηλώσεις  με χορό και γλέντι με τη συμμετοχή του κόσμου.

Το πρωί της Παναγίας, 15 Αυγούστου, τελείται επίσημη δοξαστική λειτουργία στον ιερό ναό της Παναγίας, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί με τοπικά παραδοσιακά συγκροτήματα.
Την ένατη μέρα μετά τον Δεκαπενταύγουστο (9μερα της Παναγίας) τελείται λειτουργία στον ιερό ναό της Παναγίας της Σελιώτισσας, στην περιοχή Πριόνια.

Στην Παναγία Σουμελά

Στις πλαγιές του Βερμίου, κοντά στο χωριό Καστανιά, βρίσκονται οι εγκαταστάσεις του Ιερού Προσκυνήματος «Ι.Μ. Παναγίας Σουμελά». Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, που είναι φιλοτεχνημένη από τον Ευαγγελιστή Λουκά.
Μετά τον μέγα εσπερινό της παραμονής γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα, ενώ ανήμερα της Παναγίας γίνεται η περιφορά της Αγίας Εικόνας.
Το  προσκύνημα είναι πανελλήνιας ακτινοβολίας και πλήθη πιστών περνούν για να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα, ενώ χιλιάδες χριστιανοί συρρέουν τις ημέρες της πανηγύρεως.

Καβαλάρηδες στη Σιάτιστα

Στη Σιάτιστα της Κοζάνης, το έθιμο των καβαλάρηδων, κατάλοιπο της εποχής της Τουρκοκρατίας, διατηρείται αναλλοίωτο από τη φθορά του χρόνου και αναβιώνει κάθε χρόνο.

Το γλέντι ξεκινάει δυο τρεις μέρες νωρίτερα από τη γιορτή της Παναγίας, όπου οι καβαλάρηδες πηγαίνουν τα άλογά τους στον Αλιάκμονα και τα πλένουν. Οι νοικοκυρές των σπιτιών ετοιμάζουν τους μεζέδες και τα φαγητά που θα πάρουν μαζί τους οι καβαλάρηδες για τη στάση που γίνεται στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Επίσης ετοιμάζονται  οι στολές  των καβαλάρηδων ενώ οι μπότες τους βάφονται καλά μέχρι να γυαλίσουν.

Στο έθιμο συμμετέχουν παρέες καβαλάρηδων (περίπου 6 – 7  παρέες) και την παραμονή της Κοίμησης της Θεοτόκου, διασχίζουν με τα άλογα την κωμόπολη της Σιάτιστας καταλήγοντας η κάθε παρέα στη βάση της. Εκεί, ορχήστρες, στρωμένα τραπέζια και πολύς κόσμος τους περιμένει για να ξεκινήσει το γλέντι.

Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, οι παρέες μαζεύονται στην πλατεία της Γεράνειας και με τη συνοδεία παραδοσιακής μουσικής (χάλκινα) με τα στολισμένα άλογα διασχίζουν τη γραφική κωμόπολη, και πηγαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο, ακολουθώντας το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι. Εκεί θα προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας και με το πέρας της λειτουργίας επιστρέφουν καβάλα στο κέντρο της κωμόπολης, αφού πρώτα σταματήσουν στο ξωκλήσι του Αϊ Λιά, όπου γευματίζουν και ταΐζουν τα άλογά τους. Το μεσημέρι φτάνουν στη Σιάτιστα όπου και ξεκινάει η γιορτή, με χορούς και τραγούδια στις πλατείες της Χώρας και της Γεράνειας καθώς και στα σπίτια της κωμόπολης.

Tips

Τα «φιδάκια της Παναγίας» στην Kεφαλονιά, όπου πλήθος πιστών συγκεντρώνεται στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στα χωριά Mαρκόπουλο και Αργίνια στη νότια Κεφαλονιά για να δουν τα «φιδάκια της Παναγίας».

Σύμφωνα με την παράδοση, τα φιδάκια φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των καταστρεπτικών σεισμών, το 1953. Επίσης, πιστεύεται πως όσα περισσότερα φιδάκια συλλέγονται και μεταφέρονται στο ναό τόσο το καλύτερα είναι για την χρονιά αυτή.

Στο παραδοσιακό χωριό Παναγία της Θάσου, παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, στον ιερό ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, συρρέουν όλοι οι πιστοί για να προσκυνήσουν την εικόνα.

Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, όπου γλεντούν με χορούς απ’ όλη την Ελλάδα, και τη συνοδεία μεζέδων και άφθονου κρασιού.

-Στην Ασυπάλαια, στην εκκλησία της Παναγιάς της Πορταΐτισσας, στη Χώρα κάτω από το Κάστρο, στη θέση Ροδιά, τόσο την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου, όσο και ανήμερα, όλο το νησί, μαζεύεται στο προαύλιο της εκκλησίας, μέσα και έξω από αυτήν, για να γιορτάσει. Μεγάλο το πανηγύρι με βιολιά και λαούτα ενώ ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου μοιράζουν στους επισκέπτες του νησιού το περίφημο τοπικό έδεσμα, Λαμπριανό!

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ

Δημοφιλη αρθρα